Морины ажил хийж явсан 13 настай хүү машинд дайруулж газар дээрээ амьсгал хураасан хэрэг арванхоёрдугаар сарын 11-ний өдрийн бямба гаригт Багануур дүүргийн дөрөвдүгээр хорооны нутагт гарчээ. Эл хэргийн мөрөөр сурвалжиллаа.

Өвлийн дунд сар гарч, жавар тачигнасан өдрүүдэд нийслэлийн Багануур дүүргийн уяачдын ажил ид үргэлжилж байна. Ирэх жил Ардын хувьсгалын 100 жилийн ойтой. Том уралдаанд эртнээс бэлтгэж буй нь энэ аж. Тус дүүргийн гэр хороолол, тэр дундаа “Тогос уул”, “Талын булаг” гэх газруудад зүчээ барьсан уяачид олон бий. Тэд морины ажил хийхдээ Багануурын зүүн тийш гарч Хэрлэн голын хөвөө “Девиз” гэх газарт очдог гэнэ. Хэсэг хэсгээрээ очиж ойрхон газарт морьдоо тарлаж, хөлсийг авдаг юм байна. Ээлжит удаагийн морины ажлын үеэр золгүй явдал тохиож, морь унаач 13 настай хүү мориноосоо унан машинд дайруулж эмнэлгийн тусламж авч чадалгүй газар дээрээ амьсгал хураажээ.

Багануур дүүргийн дөрөвдүгээр хорооны Засаг дарга Ж.Мөнхцэцэгээс үйл явдлын талаар тодрууллаа.

-Өнгөрсөн долоо хоногийн бямба гаригт танай хорооны нутагт золгүй явдал тохиожээ. Морь унаж явсан 13 настай хүү машинд дайруулж амьсгал хураасан байна. Талийгаач танай хорооны хүүхэд үү?

-Золгүй явдал болсон. Морины ажил хийж явсан хүүхэд машинд дайруулж, эмнэлэгт хүргэгдсэн ч тусламж авч чадалгүй амьсгал хураасан талаар хорооны цагдаа өглөөний хурал дээр мэдэгдсэн. Тухайн мэдээг дуулсан даруйдаа холбогдох байгууллагуудаас мэдээлэл авахад хотоос ирж морины ажил хийж байсан хүүхдэд золгүй явдал тохиож амь насаа алдсан талаар хэлж байсан. Хэрэг манай хороонд үйлдэгдсэн нь үнэн. Гэхдээ уяач болон хүүхэд нь манай хороонд хамааралгүй. Хэргийг дүүргийн цагдаагийн хэлтэст шалгаж байгаа. Цагдаагийн хэлтсийн зүгээс бидэнд үүнээс илүү тодорхой мэдээлэл өгөхөөс татгалзаж байна лээ.

-13 настай хүүгийн амь нас хохирсон ноцтой хэрэг танай хорооны нутаг дэвсгэрт гарчихаад байна. Багануур дүүрэгт ч олон уяач байдаг. Цаашид хэдэн хүүхэд энэ жишгээр амиа алдахыг үгүйсгэх арга байхгүй. Сэрэмжлүүлэх үүднээс нийтэд мэдээлэл өгөх нь таны үүрэг байх.

-Манай хороонд олон уяач байхгүй. Өвлийн цагт зүчээнд морь тэжээдэг улсын олонх нь гуравдугаар хороонд бий.

-Тухайн өдөр юу болов?

-Яг тодорхой мэдээлэл надад алга. Мэдэж байгаагаар тухайн осол девизд болсон юм билээ. Мөнгөнморьт сум руу зам тавих ажил явж байгаа. Тус ажлын гүйцэтгэгч компанийн машин девиз рүү уруудаж явахдаа морины ажил хийж явсан хүүтэй таарсан юм шиг байна лээ. Машин наанаас уруудаж, хүүхэд цаанаас өгсөж явж таарсан юм шиг байгаа юм. Морь нь машинаас үргэж туйлаад хүү унахдаа машины дугуйн доогуур орж таарсан юмуу даа. Надад ийм л мэдээлэл байна. Хэргийг дүүргийн цагдаагийн хэлтэст шалгаж байгаа. Удахгүй олон нийтэд хүргэх байх гэх мэдээллийг өглөө.

Хүүхэд морь унах, тэр дундаа өвлийн цагт морь унах нь хүүхдийн эрүүл мэндийг эрсдэлд оруулж байгаа үйлдэл гэдгийг тэрбээр онцолж байлаа. Уяаны ажил хийж буй хүмүүст шаардлага, сэрэмжлүүлэг хүргэдэг ч тусгаж авах тал дээр учир дутагдалтай байгааг арга ядсан байдалтай хэлж байсан юм. Уяач нөхөд морио хурдлуулахаа бодохоос бус хахир хүйтэн цагт бага насны хүүхдийг морин дээр давхиулж эрүүл мэндийг нь эрсдэлд оруулж байгаагаа юман чинээ тоодоггүй бололтой юм. Олон хавар нэгэндээ гэдгийн жишгээр энэхүү эмгэнэлтэй явдал болжээ.

Хэргийн газар битүү цусанд будагдсан байсан гэв

Хорооноос цааш хэрэг болсон газар луу хөдөллөө. Багануурын гэр хорооллоос цааш ганц километр яваад л даваа давахад девизийн хуучин барилгууд харагдана. Хэрлэн голын хөндийд орших энэ барилгуудын харалдаа улаан зам дээр золгүй явдал болсныг ойр орчмынхон хэлж халаглаж сууна. Төв замаас холгүй орших айлаар орж хэргийн талаар тодрууллаа. Хэргийг энэ орчмын уяачид ихэд нууцалж байна. Болсон явдлын талаар ам нээх хүн тун ховор юм.

Хэрэг болох үед дэргэдээс нь харсан эх сурвалжтай цөөн хором ярилцсан юм. Эх сурвалж болох иргэнийх девизд хэрэг болсон газраас холгүй өвөлжиж байгаа аж.

-Өнгөрсөн бямба гаригт танайхаас холгүй зайд золгүй явдал болжээ. Үйл явдлын талаар тодруулахгүй юу. Хэрэг болох үед та гэртээ байв уу?

-Нэг их яриад байхаар зүйл ч биш л дээ. Морь унаж явсан нялх амьтан аймшигтайгаар амь үрэгдсэн. Тухайн үед би гэртээ байсан юм. 13:00 цагийн алдад л болсон явдал. Хажууд шуугилдахад нь гараад харахад хүмүүс бужигнаж байсан. Нэг их удалгүй эмнэлгийн машин ирээд аваад явсан.

-Морь унаж яваад л машин доогуур орж дээ.

-Багануурын уяачид энд ирж морины ажил хийдэг юм. Өдөр бүр л нэмнээтэй морь унасан хүүхэд давхиж яваа харагддаг. Ингэж яваад л машинаас морь үргээд асуудал үүссэн бололтой. Тухайн хүүхэд бага насны морь унаж явсан талаар энэ голынхон хэлж байна лээ.

-Хэргийн газрын нөхцөл байдал ямар байв?

-Хэргийн газрын үзлэг гээд нэлээн юм болсон. Эндээс харахад хэргийн газар битүү цусанд будагдсан нь анзаарагдаж байлаа. Нүд халтирмаар л явдал болсон.

-Та өөрөө ч морь уядаг бололтой. Хүүхэд мориноос унаж эндээд байгаа асуудлыг та хэрхэн харж байна вэ?

-Ирэх жил их ойтой. Уяачид үүнд бэлдэж ажилдаа эрт орж байгаа бололтой. Багануурт уяачид олон байдаг. Морины ажил ч тогтмол хийдэг. Хүйтэнд хөлдүү газар давхиж байгаа учраас асар сонор сэрэмжтэй байж, морь унаж дадсан хүүхдээр унуулахгүй бол энэ мэт золгүй явдал дахиад хэд гарахыг үнэндээ таах аргагүй. Хүүхэд унаж эндээд байгаа гол асуудал нь монгол адуу бараг уралдахаа больсонтой холбоотой. монгол адууны давхил зөөлөн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, газар мэдэрч давхидаг. Харин энд тэндхийн адуутай эрлийзжээд ирэхээрээ монгол адуу мэдрэмжээ алддаг. Газар мэдрэхгүй галзуу юм шиг л давхина. Хүүхдэд ч халтай. Энэ нь өөрөө энэхүү өв соёлыг устахад хүргэж байна. Ийм эгзэгтэй үед уяач бид хүүхдийн аюулгүй байдалд онцгой анхаарах шаардлагатай. Уяачдын хандлагыг анзаарахад дүүрэг юмуу, аймгийн наадамд морио айрагдуулаад өндөр үнээр зарахыг л боддог болж. Айрагдсан морийг бизнесмэн улс багадаа 10 саяар үнэлж авна. Үүний тулд жилийн дөрвөн улиралд морины ажил хийнэ. Зөвхөн мориндоо л анхаарна. Завсарт нь хүүхдийн аюулгүй байдал гээгдээд байна л даа. Эрлийз, хурлийз янз бүрийн адуу уяад л хотоос хүүхэд авчраад унуулна. Өнөөх нь моринд сайн дадаагүй хүүхэд байх ч тохиолдол гарна. Энд л хүүхдийн аюулгүй байдал хөндөгдөж байгаа юм” гэв.

Тэрбээр уяачид морины ажил хийхээс гадна амралтын өдрүүдэд ил далд хэлбэрээр бооцоот уралдааныг тогтмол зохион байгуулдаг талаар хэлж байна. Бэл бэнчинтэй нөхөд бооцоот уралдаан харж байгаад нүдэнд туссан адуугаа үнэ хаяж авдаг жишиг тогтоод удаж байгаа ажээ. Жавар тачигнаж байхад л нялх хүүхдийг морины нуруунд суулгаад хөлдүүс болсон газар дээгүүр уралдуулдаг аж.

Хүүхэд гэмтэж бэртэх тохиолдол ч нэг биш удаа гарч байж. Ийм эрсдэлтэй учраас уяачид өөрийн хүүхдээр морь унуулдаггүй ажээ. Унаач хүүхдүүдийг хөлсөлж унуулна. Унаач хийж амьдралаа залгуулдаг хүүхэд олон байдгийг иргэд онцолж байна. Энэ дунд адууны дэргэд өсөөгүй, морь сайн удаж чадахгүй хүүхэд ч олон байдгийг уяачид хэлж байгаа юм.

Өнгөрсөн бямба гаригт амь насаа алдсан хүү ч хотоос ирж морь унаж байсныг хүмүүс онцолж байна. Тухайн хүүхэд хотоос очиж сарын 500.000 төгрөгийн хөлсөөр морь унадаг байж. Ийм хөлсөөр морь унадаг хүүхэд олон байдаг аж.

Хэрэг болох үед ачааны машинтай зөрөхөд унаж явсан морь нь үргэж булгиснаар хүүхэд ард талын дугуйны доогуур орсон байна. Ачааны автомашины жолооч согтууруулах ундаа хэрэглээгүй байсныг Багануур дүүргийн цагдаагийн хэлтсээс мэдээлжээ. Одоогоор жолоочийг хэрэгт холбогдуулан мэдүүлэг авч байгаа аж.

Тухайн хүүг хөлсөлж морь унуулж байсан уяачаас тодруулга авахаар хандсан ч мэдээлэл өгөхөөс эрс татгалзсан юм. Түүний тухайд аймгийн болон дүүргийн наадамд хэд хэдэн морь айрагдуулж байсныг ойр орчмынх нь хүмүүс хэлж байна. Өөрөө морь уяхаас гадна бизнесмэнүүдийн морийг уяж цалин авдаг байсан гэх мэдээлэл байгаа юм. Уяач болон ачааны машины жолоочийг эрүүгийн хариуцлагад татаад байгаа гэнэ.

Ээжийнхээ өврөөс гараагүй насан дээрээ айлын ажилд тусалж, тасхийм морь унаж тэвчишгүй хөдөлмөр эрхэлж буй дүр зураг 21 аймаг 365 суманд байгааг хүүхдийн эрхийг хамгаалах байгууллагаас мэдээлдэг ч баян цатгалан улс хүүхдээр тэвчишгүй хөдөлмөр эрхлүүлж зугаагаа гаргадаг явдал тасрахгүй байгаа нь энэ жишээнээс ил цагаан харагдаж байна. Өвлийн цагт нууцаар бооцоот уралдаан зохион байгуулж хүүхдийн эрүүл мэндийг эрсдэлд оруулдаг явдал гарсаар л байгаа. Гол төлөв амьжиргааны түвшин доогуур, харж хандах хүнгүй, асуудал боллоо гэж үзэхэд араас нь хэл ам хийгээд явах хүн хомс хүүхдүүдийг сонгож морь унуулдаг талаар ч унаачид хэлж байна. Өвлийн уралдааныг хориглосон тогтоолыг Засгийн газраас гаргасан ч хэрэгжихгүй, хэдэн арван хүүхэд гэмтэж бэртэж, цаашлаад амь насаараа хохирч байгааг хүүхдийн эрхийг хамгаалах байгууллагаас онцолж байгаа юм.