Хуульч, өмгөөлөгч А.Пүрэвдуламтай ярилцлаа.

-Иргэдэд хууль тэгш үйлчлэхийг шаардсан Д.Монголхүү нарын залууст өмгөөллийн туслалцаа үзүүлж байсан та өөрөө энэ хэрэгт яллагдагч болоод явчихлаа. Өмгөөлөгч яагаад яллагдагч болчихов?

-Ярилцлага эхлэхээс өмнө нэг зүйл хэлэх ёстой. Хэргийн нууцын баталгаанд гарын үсэг зурсан учраас хэргийн материалтай холбоотой асуудлаар ярих боломжгүй. Гэхдээ олон нийтэд ил болсон мэдээлэлтэй холбоотой тодорхой зүйлсийг хуулийн дагуу ярих нь зүйтэй.

Аравдугаар сарын 4-5-нд шилжих шөнө клабхаус дээр 200 орчим хүн өрөө нээгээд ярилцаж байсан. Тэнд Д.Монголхүү орж ирээд 10 орчим минут болж байхад баривчилгаа болоод явчихсан. Д.Монголхүү өөрөө “Намайг гэрийн гаднаас баривчлаад явж байна” гэсэн бөгөөд цаана нь мөрдөгч байцаагчид бололтой хүмүүс “Хойшлуулшгүй ажиллагаа явагдаж байна. Очиж мэдүүлэг өгнө, та дагаад яв” гэсэн агуулгыг ярьж байсан. Тухайн өдөр улс орон даяар фэйсбүүк, инстаграм тасарчихсан үе. Түүнийг ашигласан уу, гэнэт ийм баривчилгаа болоод явчихсан.

Шөнийн 01:00 цаг өнгөрч байхад Д.Монголхүү надаас өмгөөллийн туслалцаа хүссэн. Өмнө нь би Д.Монголхүүгийн хэд, хэдэн удаагийн зөрчлийн хэрэг дээр өмгөөлөгчөөр ажиллаж байсан. Хүсэлтийн дагуу нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн Цагдаагийн 1 дүгээр хэлтэс дээр яваад очиход намайг үйлчлүүлэгчтэй уулзуулаагүй. Ямар ч шалтгаангүй хагас цаг орчим хүлээлгэж, эцэст нь хуулийн шаардлага тавьж байж дээш гартал зөрүүлээд Д.Монголхүүг Цагдан хорих 461 дүгээр анги руу аваад явчихсан. Өмгөөлөгч хүн Өмгөөллийн тухай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулиараа нэн даруй үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзах, ямар нэгэн саадгүйгээр нэвтрэх ёстой. Тэгэхэд надад хардах сэтгэл төрж таарна даа. Яагаад өмгөөлөгчгүй аваад явчихав гэж. Хууль бус үйл ажиллагаа явагдаж байгаа учраас л тэр. Өмгөөлөл, хууль зүйн туслалцаа авах нь хүний эрхийн хамгийн том баталгаа. Өмгөөлөгчийн үйл ажиллагааны ч том баталгаа. Энэ хоёр үндсэн эрх тэр үед зөрчигдсөн.

-Таныг буруутгасан үйлдэл хэзээ, хаана болсон юм бэ?

-Би Д.Монголхүүгийн араас 461 дүгээр анги руу яваад очиход гадна нь хэсэг залуус хууль ёс шаардаж байсан. Би ч үнэмлэхээ үзүүлээд дотогш нэвтэрсэн. Намайг ороход энгийн хувцастай хүн “Өөрөө өмгөөлөгч нь үү. Түр хүлээж бай, удахгүй уулзуулна” гээд хүлээлгэсэн. Энд бас л хууль зөрчигдөж байгаа юм. Нэлээд байсны эцэст эмчийн үзлэгийн өрөөнөөс Д.Монголхүү “Би энд байна” гээд орилсон. Шөнийн 02:00 цаг өнгөрч байсан үе. Яг түүнтэй давхцаад шүүхийн шийдвэрийнхэн “Хүнээ аваарай, явууллаа” гэж Д.Монголхүүг гаргаад ирсэн. Аргагүй. Прокурорын тогтоолгүй, баривчлах зөвшөөрөлгүй хүнийг цагдаа нар баривчлаад аваад ирсэн учраас шүүхийн шийдвэрийнхэн хуулиа мөрдөөд гаргасан нь тэр.

Гадна байсан залуус Д.Монголхүүг гаргаад ирэхэд бүчиж ирээд аваад гарсан. Тийм л үйл явдал болсон. Би тэр үед хөндлөнгөөс хараад зогсож байсан хүн.

-Тэр үед л Д.Монголхүүг иргэд цагдан хорих байрнаас оргуулсан, цагдаа нартай мөргөлдсөн гэсэн мэдээлэл гарсан. Цагдаагийн удирдлагууд ч тийм агуулгатай мэдэгдэл хийсэн. Харин та бол яг газар дээрээс нь харсан хүн. Тийм зүйл болсон юм уу?

-ШШГЕГ-ын дарга Д.Загджав энэ талаар албан ёсны мэдэгдэл хийсэн шүү дээ. “Манайх баривчилж ирсэн хүнээ алдсан зүйл болоогүй” гэсэн. Гэтэл ЦЕГ-ын дарга Ж.Болд хүч хэрэглэсэн гэсэн агуулгатай баахан мэдэгдэл хийсэн. Тухайн үед Д.Монголхүүг цагдаа нар хууль бусаар баривчилж авч ирсэн гэдгийг Шүүхийн шийдвэрийн албан хаагчид ч мэдэж шокны байдалтай хүлээж авсан. Тиймээс ч өөрсдөө тавиад явуулсан. ШШГЕГ-ын даргын мэдэгдэл зөв. Цагдаагийн байгууллага ямар ч үндэслэлгүй хорихоор авч яваад, араас нь зөвшөөрөл энэ тэрээр нөхөж бүрдүүлсэн байдаг.

Хууль зөрчөөд баривчлаад тэр хүртэл аваад явсан учраас 461 дүгээр ангиас гарч ирээд Д.Монголхүү бид хоёр Сүхбаатар дүүргийн Цагдаагийн 1 дүгээр хэлтэс дээр буцаад очсон. Юу болов, яагаад хүний эрхийг ингэж зөрчив гэдгийг мэдэхээр. Гэтэл цагдаа нар өөдөөс “Зургаан цагдаагийн биед халдсан, тавьсан шаардлагыг эсэргүүцсэн” гэсэн. “Гэмтлийн зэрэг байна уу” гэхэд “Маргааш гарчихна. Одоо энэ хүнийг хорихоор авч явлаа” гээд Д.Монголхүүг дахиад хорих руу аваад явчихсан. Үнэхээр инээдтэй зүйл болсон. Ерөөсөө болсон процесс бол энэ. Яг тэр 461 дүгээр ангид болсон асуудлаар давхар өмгөөлөгчийг яллаж эхэлсэн. Надад Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.1 буюу эрх бүхий албан тушаалтанд халдахыг завдсан, ийм гэмт хэрэг хийхэд хүргэсэн гээд буруутгаад байгаа. Миний бие тухайн үйл явдлыг хөндлөнгөөс хараад л зогссон. Гэтэл намайг “Та эрх зүйч хүн байж хууль зөрчиж байхад болиулаагүй” гэсэн агуулгатай зүйл ярьж намайг буруутгаж байгаа. Би ажлаа хийж байсан хүн. Би тийм үүрэг хүлээгээгүй. Би үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзах ёстой, өмгөөлөгчийн эрх үүргээ баталгаагаа эдлээд явж байсныхаа төлөө ингэж яллуулж байгаад үнэхээр харамсч байна.Хуулийн байгууллага гурван субьекттэй. Өмгөөлөгч, шүүгч, прокурор гурав. Хүний эрхийн манаанд хамгийн түрүүнд зогсдог, хуулийн системийн эрэг шураг болсон өмгөөлөгчийг намнаад эхэлсэн. Энэ бол ганц А.Пүрэвдуламын асуудал биш. Өмгөөлөгчдийн асуудал, хүний эрхийн асуудал үүсч эхэллээ.

-Хэргийн шалгалт дуусаад прокурорт шилжсэн гэл үү?

-Яллагдагчаар татаад прокурорт хэрэг шилжчихсэн байгаа. Мэдээж шүүх рүү ороод гэм буруугийн асуудал шийдэгдэх байх. Би нэг л зүйлийг хүсч байна. Монголын ард түмэн энэ хурлыг нээлттэй харах ёстой, мэдэх ёстой. Шүүх хуралдааныг нээлттэй явуулах ёстой. Ингэснээр бодит мэдээлэл хүмүүст хүрнэ. Хараат бус, шударга, нээлттэй шүүхээр шүүлгэх нь иргэдийн үндсэн эрх учраас хамгийн түрүүнд үүнийг шаардана. Хоёрт, хэрэв Монгол Улсын шүүх гэм буруугийн асуудлыг шийдэхэд тулахад мэтгэлцээн улсын яллагч болон өмгөөлөгч нарын дунд явна. Ийм тодорхой зүйл дээр ял өгөөд явуулахгүй гэдэгт би шүүхэд итгэж байна.

Нэмж хэлэхэд, Монголын өмгөөлөгчдийн холбоо, өмгөөлөгчдийн эрх зүйн байдал ямар хүнд түвшинд ирснийг өөрийн биеэр туулаад явж байна. Үүнийг бүх нийтээрээ эсэргүүцэх ёстой. Ганц өмгөөлөөгчийн асуудал биш, энэ бол хүний эрхийн асуудал. Хэрэв ийм байдлаар цаашид үргэлжлэх юм бол өмгөөлөгч хийгээд ч хэрэг алга. Ажлаа хийснийхээ төлөө яллагдагч болгоод байдаг жишиг тогтчих юм бол өмгөөлөгч гэдэг мэргэжил байгаад яах юм. Цаашид үүн шиг асуудал дахин гарч, тоохгүй өнгөрөөсөөр байвал өмгөөллийн үйл ажиллагаа, өмгөөлөгч мэргэжлийн үнэ цэнэ, хүний эрхийн манаанд зогсдог өмгөөлөгч байхгүй болж байна. Цагдаагийн машинаар хэрчээд хаяж байна.

-Өмгөөлөгчийн эрх зөрчигдвөл хүний эрхийг хэн хамгаалах болж байна вэ?

-Цагдаагийн байгууллага өөрсдөө үзэл бодлоо илэрхийлсэн иргэдийн дуу хоолойг хавчих гэсэн, түүнийг өмгөөлөх гэсэн өмгөөлөчгийн нухчин дарах гэсэн санаархал л харагдаж байна шүү дээ. Улстөржүүлж байгаа юм биш, гэхдээ манайд дарангуйллын машин ажиллаад эхэлчихэж. Энэ машинаараа айлгаж ичээж, дуу хоолойг нь хорих гэсэн санаархал. Эрх зүйт нийгэмд үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, тайван замаар жагсаал цулаан хийх, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө энгийн үзэгдэл байх ётсой. Манай Монголд эрх баригчдыг жаахан шүүмжилсний төлөө онц харгис хэрцгий аргаар баривчлаад, баривчилсны дараа өөрсдөө гэмтсэн болж жүжиглээд бүгдийг нь ялтан болгоод өмгөөлсөн өмгөөлөгчийг нь хамаатуулж яллагдагч болгож байна. Эрүүгийн хууль хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 5.4.1-д зааснаар өмгөөлөгчийг тухайн үйлчлүүлэгчийн хэрэгтэй нь холбогдуулж мэдүүлэг авахыг хориглоно гэдэг. Энэ зүйл заалт зөрчигдсөн. Тэр битгий хэл анх жагсагчид талбай руу бойтог оруулах гээд явахад цагдаа нар намайг гэрчээр оруулах гэж оролдсон. Би уг нь өмгөөлөгчөөр орж байгаа хүн. Хуулиа уландаа гишгэж ингэж завхруулж байна шүү дээ.

Өмгөөлөгч хүн ямар ч хэрэг өмгөөлж болно. Эх орноосоо урвасан гэмт хэрэгтнийг ч, онц хүнд гэмт хэрэг дээр ч ажиллаж байна. Гэтэл тэр хэрэгтэй нь холбогдуулж улс төрийн зорилгоор юмуу, ямар нэгэн далд захиалгаар өмгөөлөгчийг хамтад нь яллаад байвал энэ улсад чинь өмгөөлөгчийн ажил хийгээд яах юм. Ийм жишиг тогтчих юм бол өмгөөлөгч нар ажлаа хийхээс айна. Хүнд гэмт хэрэгтэн авахаас айна. Ингээд айдсын технологиуд хүний эрхийн тэргүүн манаанд зогсдог хуулийн салбарын субьект рүү дайраад эхэлж байна. Үүнд маш ихээр харамсаж байна.