АРДЧИЛАЛ гэж ардын засаглал, амьд явах аюулгүй орчин гэх мэт алд биений тань арванхэдэн эрх эрх чөлөөний баталгааг хэлнэ. Ард түмнийг илжиг мэт дарлан мөлжиж нуруун дээр нь сандайлсан боолын нийгмээс эхтэй дарангуйлагч хаант засаглалыг хоёр зуу гаруй жилийн өмнөөс Франц, Америкаас эхлэн авч хаяан эрх чөлөөт иргэн хүнээ алтаар бүрхээд төрийн ордныхоо дээр залан ардын засаглалаа өөрийн хүссэнээрээ эмхлэн цэгцлээд төрөө байнгын хатуу хараа хяналт ташуурын амтанд байлган түүний бүтэц нэгж албан хаагчдыг өөртөө үйлчлэгч мэт үнэнчээр зүтгүүлдэг тогтолцоог жинхэнэ ардчилал гээд байгаа юм.
Хар ухаанаар, эзэрхэг цагт төр нь ард түмний дээр байсан бол одоо ард түмэн нь төрийн дээр гарч төр нь эзэн болсон ард түмэндээ зарц мэт үнэнчээр зүтгэвээс хөлс хүч үр дүн нь нийгмийн сайн сайхан болж бидний дээрээс асгараад иргэн бүр элбэг хангалуун ядууралгүй айх аюулгүй амьдрахыг ард түмний засаглал гэнэ.
Ардчилсан нийгэмд төр бол гэрээт байгууллага түүнд ажиллагсад нь талхныхаа мөнгийг татвар төлөгсдийн кармаанаас гаргуулж ар гэрээ тэжээж хариуд нь ард түмнийхээ төлөө үнэнчээр зүтгэх үндсэн үүрэг хүлээж байдгаараа онцлогтой. Ард түмний ахуй амьдрал дээшлээд л байвал ардчилсан сонгуулиар Ангела Меркель шиг намтайгаа ахин дахин сонгогдсоор арванзургаан жилийг ч ардаа орхин засаглана.
Ангийн диктатуртай далан жилд ч бид ардчилал эрх чөлөөний суурь баталгаагаар хангагдаж ялангуяа эрүүл мэнд боловсрол хөдөлмөрлөх зэрэг нийгмийн тэгш эрхээрээ хөрөнгөтөний ардчилсан нийгмээс ч хол давуутай байв. Харин 1992 оны Үндсэн хуулиар үгээ хэлэх өмчтэй болох үзэл бодлоороо эвлэлдэн нэгдэх шашин шүтэх гадаад дотоодод чөлөөтэй зөрчих зэрэг ардчилал хүний эрхийн дутууг нөхөж өгсөнөөрөө ардчилалын агуулга нь бүрэн бүтэн болсон. Хойд урд хөрш хуучин зөвлөлтийн бүгд найрамдах улсуудыг бодоход бид азийн цагаан цээжин дээр ардчилал эрх чөлөөний арал нь болж хүний эрхийн талаар тэдэнд хичээл заах хэмжээнд хүрсэн нь асар том амжилт.
Ардчилал эрх чөлөөний төлөө афганд цэрэг оруулж арабын хаврыг сэвэлзүүлдэг америк барууныханы хувьд аливаа улсын тусгаар тогтнол бүрэн бүтэн байдал халдашгүй хил хязгаар тэдэнд падлий ч байдаггүй харин гагцхүү ардчилал эрх чөлөөг тунхаглуулж амьдралд хэрэгжүүлж байвал санаа амардаг улсууд. Тухайлбал, шүлэг бичээд шүүхээр шийтгүүлдэг соц нийгмийн үе байсан бол одоо дархлагдсан хулгайч оффшорч авилгалчдын талаар даацтайхан ганц нийтлэл бичээд сэтгүүлчид хүн гүтгэсэн хэргээр хүчний байгууллагын хаалга татвал хотол улсаараа хүний эрхийн олон улсын хар жагсаалтанд орох хуультай болсныг дурдаж болно.
Тиймээс барууны үнэт зүйл соёл иргэншлийн цөм нь болдог ардчилал эрх чөлөө хүний эрх шударга ёсыг монголын нийгэмдээ жинхэнэ утгаар хэрэгжүүлэх явдал бол аварга том баавгай лууны дунд азийн жижигхэн ч ардчилсан Монгол туурга тусгаар оршин тогтноход Америк Европ НҮБ зэрэг дэлхийн хамтын нийгэмлэгээс бидэнд гаргаж буй гадаад улс төрийн ганц том баталгаа нь байсаар байх болно.
ДОКТОР ХУРАНДАА ДОРЖПАЛАМЫН ЭРДЭНЭЦОГТ
