CAAK ӨНЦӨГ: Ардчилал үнэхээр хамгийн сайн засаглалын хэлбэр мөн үү?

CAAK ӨНЦӨГ: Ардчилал үнэхээр хамгийн сайн засаглалын хэлбэр мөн үү?

Эртний Грекээс гаралтай “демо” гэж ард түмэн, “крати” гэж засаг, ард түмэн засгийн эрхийг барина гэж энгийн сайхан ойлгогдоно. Яг энэ утгаар ардчилал тогтоосон нэг ч улс орон дэлхийн түүхэнд байхгүй бөгөөд бодит байдал дээр “демо-крати” буюу загвар үзүүлэнгийн засаглал болсон байдаг. Эртний Грекийн домгуудын адил. Энэ талаар өөрийн үзэл бодлыг урд нь олонтаа илэрхийлж өөрийн эрх ашгийг харсан олон хүний дургуйг хүргэсэн тул одоо дэлхийн агуу гүн ухаанчдын ардчиллын талаар юу гэж байсныг харуулж түүхийн цагийг сөхье.

Хамгийн анхны демократи буюу ардчилал эртний Грекээс эхтэй ба Афины ардчилал гэж явдаг. Афин нь Грекийн нийслэл бөгөөд 3000 жилийн түүхтэй дэлхийн хамгийн эртний хотуудын нэг. Барууны гүн ухааныг үндэслэгч Сократ, Платон, Аристотель, драмын суурийг тавигч Эсхил, Софокл, Еврипид нар бүгд тэндээс гаралтай. Сонирхолтой нь хүн төрөлхтөний агуу сэтгэгч гэгдэх Сократ, Платон, Аристотель нар ардчилалд нэн тааламжгүй хандаж байсан бөгөөд Платон ардчиллыг хамгийн ихээр үзэн ядаж, хамгийн муу засаглал гэж үздэг байжээ.

Тэгвэл Платоны 2500 жилийн өмнө бичсэн зүйлс өнөөдрийн дүр төрх яг дүрээрээ байгааг үзэхэд агуу хүн бол үнэхээр агуу л юм байна гэж өөрийн эрхгүй бодогдоно. Тэрээр:

Ардчиллын үед

Ард иргэд хуулийг сахиж дээдлэхээ болино,

Хаа сайгүй эдийн хэрэглээ тархана, дэлгэрнэ,

Хүмүүс бие биенээсээ хөндийрнө, хувиа хичээнэ,

Энэ бүх юм, туйлийн эрх чөлөө нь туйлийн боолчлол болж хувирна,

Олон нийтийн дураараа авирлах явдал хэн нэгний дураараа авирлах явдал болж хувирна

улмаар ардчилал өөрийн диалектик эсрэг байдал болох ДАРАНГУЙЛАЛД шилжинэ.

/Платон. “Улс”, наймдугаар ном/

“Төр засагтаа үнэнч ард иргэдийг ямар ч үнэ цэнгүй сайн дурын боолуудтай адил хог новштой хольж хаях мөртлөө захирагдагсдтай төстэй удирдагчдыг, удирдагчтай төстэй захирагдагсдыг өргөн магтан дуулах болно”.

“Залуучууд ахмадуудтай зэрэгцэж үзэл бодол, үйл хэргээр сөргөлдөх бөгөөд ахмадууд залуучуудыг дууриаж алиа салбадай шиг аашилж эхлэнэ”.

“Хүний дэргэдэх амьтад өөр хаанаас ч илүү эрх чөлөөг эдэлнэ ... нохой эзэн болно”.

Сүүлийн үгийг уншаад эх эцэг, ойр дотны хүмүүсээ тоодоггүй хэрнээ нохой муурандаа бүхий л анхаарлаа тавьдаг зарим барууныхан санагдана. Тэртээ хэдэн мянган жилийн өмнө гэхэд гайхалтай мэргэн хэлжээ.

Платоны тодорхойлсноор гаж буруу засаглал, нийгмийн тогтолцооны төрлүүд:

Тимократизм (нэр төр хөөгчдийн засаглал, ихэвчлэн цэргийн аристократи бөгөөд нэр хүндийн шалгуур өөр бөгөөд ард түмний төлөө биш, нэр төрийнхөө төлөө үзэлцэн тэмцэлдэнэ, төдөлгүй баяжиж, мөнгөөр ихэнх асуудлыг шийдэж олигарх болж хувирна),

Олигархизм (баячуудын засаглал, хөрөнгөтэй цөөхүүл ядуучуудыг захирна, баян ядуугийн ялгаа их, баячууд улам баян болсоор нэг өдөр ядуучууд баячуудыг авч хаяж ардчилал тогтооно),

Демократизм(ихэнхдээ боловсролгүй, ёс суртахуунгүй олонхийн засаглал, олигархизмаас муу тогтолцоо, эрх мэдлийн төлөө бусдыгаа удирдах хэд хэдэн демагогууд үзэлцэх ба бусдын гараар могой бариулж өрсөлдөгч нараа устгуулна, ард түмнийг зөв замаар авж явахын оронд өөрсдөө хэрэглээний дорд шуналд автагдана. Ийм демагогууд худлаа ярьна, хоёр нүүр гаргана, өдөөн хатгана, увайгүй үйлдэл хийнэ. Ингэсээр яваад эцэст хэн нэг нь бүрэн эрхээ тогтоож дарангуйлагч болж хувирна.)

Тиранизм (гэмт этгээдийн засаглал, нэг хүний хяналтгүй засаглал, энэ хамгийн муу засаглал бөгөөд дарангуйлагч зөвхөн өөртөө хэрэгтэй саарал хүмүүсээр хүрээлүүлж, өөртэй нь харьцуулж мэдэх ухаантай, чадалтай, авьяастай хүмүүсийг устгуулж эхлэнэ.)

Платон ингэж тодорхойлсон 4 засаглалын удаах нь урдхаасаа улам дордоно гэж тэмдэглэжээ.

Платон ардчилалыг таатай, олон төрлийн өнгө аястай боловч зохих удирдлага байхгүй, ард иргэдэд хуурамч ойлголт ноёрхож энэ нь улмаар ёс суртахууны гүнзгий доройтолд хүргэнэ гэж онцолжээ: “Танхай балмад явдлаа гэгээрэл гэнэ, замбараагүй байдлаа эрх чөлөө гэнэ, завхайрлаа гайхамшиг гэнэ, ичгүүргүй явдлаа эр зоригийн хэрэг гэнэ”

Платон: “Ардчилал бол хязгааргүй эрх чөлөөндөө согтууран мансуурч эсрэгээр дарангулайгчаа өөрөө төрүүлдэг нийгэм” гэж тодорхойлжээ. Дарангуйлагч ард түмний нэрийн өмнөөс улам их эрх мэдлийг шаардаж ноёрхлоо тогтооно гэнэ.

Яг ийм л үйл явдлууд эртний Грекэд шат дараалан өрнөж, нэгэнтээ хүчтэй, алдартай байсан улс гүрэн доройтоход хүрсэн түүхэн явдал болсон юм. Тэр үеийн ардчилсан Афинд 400 мянган хүнтэй байсан бөгөөд санал өгөх эрхтэй ердөө 30 мянган хүн байж, 7,5%. Яг бодит байдал дээр янз бүрийн хориг тогтоож 5% хүрэхгүй иргэд санал өгөх боломжтой байсан гэдгийг ардчиллын түүхчид өөрсдөө тэмпэглэжээ. Тэр үед бүх нийтээр сонгууль өгөх газар, тойрог гэж байгаагүй бөгөөд дээрхи 5%-д багтах сонгуулийн эрхтэй хүмүүсээс засаг төрийн асуудал гарахад нэг талбай дээр цугларч ваар саванд хоёр өөр өнгийн чулуу хувааж хийснээр шийдвэр гаргана. Талбай дээр цугларагсад ихэнх нь бие биеээ таньж мэдэхээс гадна сайндаа хүн амын 1% төлөөлдөг байсан байна. Ингэж бүх ард түмнээрээ засгийн эрхийг барьдаг байжээ.

Орчин үеийн ардчилсан засаглалын хувьд Афины ардчиллаас хол тасарсангүй. Ялгаа нь яг удирдаж байгаа хүмүүсийн тоо багасч, харин удирдаж байна гэж эндүүрдэг хүмүүсийн тоо ихэссэн болно. Америкийн эрдэмтэн Алмонд, Верб нарын судалснаар АНУ-д өнөөдөр хүн амын 1 хувь нь улс төрийн намд гишүүнээр элссэнээр, эсвэл үйлдвэрчний холбоо мэт бусад байгууллагад нэгдсэнээр 4 хувь л ямар нэгэн хэлбэрээр Төр засгийн шийдвэрт нөлөөлж байна гэнэ. Мөн бүх ард түмний нэртэй сонгууль өнөөдрийн хөрөнгөтний цөөхүүлийн засаглалыг сулруулахын оронд бүр эсрэгээр харин ч бэхжүүлж, учир нь ийм өргөн хэмжээний сонгуульд нэр дэвшиж, ялалт байгуулахын тулд их мөнгө шаардлагатай бөгөөд нэр дэвшигч өөрөө том хөрөнгөтөн эсвэл илүү хөрөнгөтний гар хөл байхаас өөр аргагүй нөхцөл бүрэлджээ.

23
таалагдаж байна

1
таалагдахгүй байна

Холбоотой мэдээлэл Бүгдийг үзэх

Сэтгэгдэл (-)

АНХААРУУЛГА: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд манай сайт хариуцлага хүлээхгүй болно. Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү!
0/1000
  • Зочин ×
    Хариулах ({[{ cmmnt.children.length }]})
    0/1000
    • Зочин {[{ childComment.ip_address }]} ×
      {[{ childComment.text }]}
      {[{ childComment.dislike_count }]}
    • Бусад сэтгэгдэл ()
  • Бусад сэтгэгдэл ()

Дуртай төрөл

Оросын эсрэг НАТО-гийн бодлогын тухай

2024-06-21

Д.Бат-Эрдэнэ: Хүнийг сонгох эрхээр хангаагүй байгууллагыг 100 сая төгрөгөөр торгодог хуультай

2024-06-21

Хөгжлийн банкны гэх тодотголтой 80 хүн, 4 хуулийн этгээдэд холбогдох хэргийн танхимын нийт шүүгчийн хуралдаан хойшиллоо

2024-06-20

Сонгогчдын нэрийн жагсаалтыг энэ сарын 23-нд эцэслэж, хэсгийн хороодод хүргүүлнэ

2024-06-20

Л.Ариунсайхан: Монголчуудын сэтгэцийн эрүүл мэнд сэхээнд байна

2024-06-11

Хүүхдийн зуслангууд ямар төлбөртэй байх вэ?

2024-06-10

ӨӨРИЙГӨӨ НОЙРГҮЙДЭЛТЭЙ ГЭДГИЙГ ХЭРХЭН ИЛРҮҮЛЭХ ВЭ?

2024-06-09

ҮСХ: Манай улсад дөрөв ба түүнээс дээш ихэр хүүхэд 23 байдаг гэж бүртгэгджээ

2024-06-01

“Хөдөө Наадъя” Баяр Наадмын Худалдаа BSB-д

2024-06-21

“ЭРТ авбал ИЛҮҮ бонустай” BSB

2024-06-13

Парисын олимп үзэх сүүлийн хоёр харилцагч батламжаа гардан авлаа

2024-06-11

Digi Pay-д бүртгүүлээд PlayStation 5 болон Apple-ын бэлэгтэй болоорой!

2024-06-10

Д.Галсандорж: Зэсийн салбарт Монгол Улс том тоглогч болох боломж байгаа

2024-06-22

Ц.Элбэгдорж, Д.Содном нарын шахалтаар Цагаан суваргын ордыг МАК компанид өгчээ

2024-06-11

Үндэсний баялгийн сангийн талаар мэдээлэл хийлээ

2024-06-11

Нүүрсний экспортын хэмжээ нэмэгдсэн ч орлого буурах магадлалтай

2024-06-10

Монголчууд Парис руу 32 тамирчнаа илгээнэ

2024-06-21

Зуны олимпын наадамд 200 орны тамирчин оролцоно

2024-06-17

Улсын аварга О.Хангай “Үлэмж бадрах” чимэг хүртэж, Ц.Бямба-Отгон арслан боллоо

2024-06-17

Дэлхийн мастеруудын рекордыг шинэчилсэн монгол туйванч

2024-06-10

Yalalt & Baji - С.Жавхлан

2024-06-13

V сургуулийн уулзвараас Их сургуулийн гудамж хүртэлх замыг хаана

2024-06-09

Бидний Чинзо

2024-06-01

Мишээл: Сошиалд "худлаа" хосууд болж жүжиглэдэг нөлөөлөгч нар байгаа

2024-05-30

Бидний "паразит" амьдрал

2024-06-21

Өсвөр үеийнхний дайсан цахим заналхийлэлд цэг тавья

2024-06-13

Хар тамхины хар гай

2024-06-11

Ш.Бямбасүрэн: Намайг нутаг буцах гэж байхад аварч үлдсэн хүмүүн

2024-06-04

Монголын үзэсгэлэнт охид №170 ❤️

2024-06-03

Монгол элдэв зураг (50 фото) №70

2024-06-02

БНСУ-ын алдарт дуучин Ён Так БОАЖ-ын сайд Б.Бат-Эрдэнийн урилгаар Монгол Улсад зочилж байна

2024-06-01

Алдарт “Balenciaga” брэндийн нүүр царайгаар 50 настай, монгол модель Г.Гансүх ажиллаж байна

2024-06-01

БНСУ-д хөхүүл ханиалгын халдварын тохиолдол сүүлийн 20 жилд бүртгэгдээгүйгээр өсжээ

2024-06-11

Бүгд Найрамдах Ардчилсан Лаос Ард Улсын Ерөнхийлөгч Тонглун Сисүлит төрийн айлчлал хийхээр хүрэлцэн ирлээ

2024-06-11

Энтони Блинкен: Дайн сунжирсанд Xамас буруутай

2024-06-11

Дэлхийн мэдээ цөөн үгээр 06.10

2024-06-10

ТББ-ууд сонгуулийн хөтөлбөрт дүн шинжилгээ хийж нам, эвсэлд хүргүүлснээ танилцууллаа

2024-06-20

Өр төлбөрөө төлсөн 155,315 иргэн, ААН-ийн зээлийн мэдээллийн сангийн "хар жагсаалт"-аас чөлөөллөө

2024-06-10

Инфляц өмнөх оны мөн үеэс 5.7%-иар өсжээ

2024-06-10

Сонгуулийн дараах эдийн засаг ямар байх вэ?

2024-06-10

Энэ зун нээлтээ хийх хамгийн өндөр хүлээлттэй кинонууд

2024-06-22

Эрэн сурвалжлагдаж байсан этгээдийг Сонгинохайрхан дүүргээс баривчиллаа

2024-06-22

Автозам дагуух үйлчилгээний цогцолборуудын мэдээллийг GOOGLEMAP-д байршуулна

2024-06-22

Өнөөдөх нар буцах өдөр

2024-06-22

Хөгжлийн банкны гэх тодотголтой 80 хүн, 4 хуулийн этгээдэд холбогдох хэргийг хянан хэлэлцэнэ

2024-06-17

Ц.Уянга АТГ-т өөрийнхөө мэдүүлсэн 7 тэрбумын хөрөнгө, орлогоо гайхав

2024-06-13

ГАДААДАД ОРШИН СУУГАА ИРГЭД СОНГУУЛЬД САНАЛ ӨГӨХ ХҮСЭЛТЭЭ ЭНЭ САРЫН 15-ААС ӨМНӨ ГАРГАХ ШААРДЛАГАТАЙ

2024-06-13

Да.Ганболдын сонгуульд нэр дэвших эсэх асуудлыг шийдэх шүүх хурал болно

2024-06-11

УПЕГ: БЗС-гийн хоёр албан тушаалтанд эрүүгийн хэрэг үүсгэн яллагдагчаар татан шалгаж байна

2024-06-05

Чойжин ламын сүм музей тусгай хэрэгцээт хүүхдэд зориулан өдөрлөг зохион байгуулна

2024-06-05

ЗӨВЛӨГӨӨ: И-Монголиа аппликейшнээр ЭМД-ын шимтгэлээ хэрхэн төлөх вэ

2024-06-04

Беларусийн Засгийн газрын тэтгэлгээр 28 оюутан суралцаж байна

2024-06-03
48:24

Н.Номтойбаяр: Тэр орос АЗИЗОВ хэдэн өөрсдийн бууны нохой, даалгавар биелүүлэгч, урвагчдыг МОНГОЛд үлдээсэн бол...

2024-06-21

Х.Нямбаатар: Автобусны жолоочид дизель түлш хулгайлж, камераа салгаж байна. Тиймээс ажлаас нь хална

2024-06-20

Р.Булгамаа: Мөрдөн шалгахдаа нотлох баримтыг устгаж байгааг хариуцлагатайгаар хэлье

2024-06-18

“Энэ бол улс төрийн аллага. Тиймээс МАН энэ тойргийн сонгуулийн менежерээ, нэр дэвшигчдээ татах хэрэгтэй“

2024-06-18

Төрийн эрх мэдэл хэнд байх ёстой вэ?

943

МАН-ыг тараах Ерөнхийлөгчийн захирамжийн тухай та ямар үзэл бодолтой байна вэ?

1,054

Коронавирусийн вакцинуудаас та алийг нь үр дүнтэй гэж бодож байна вэ?

1,621

Хэрэв та АНУ-ын иргэн байсан бол Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хэнд саналаа өгөх вэ?

419