Миний бие ажлын шугамаар нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагчаар ажиллаж байсан М.Энхболд, Ц.Батбаяр, Т.Билэгт, Г.Мөнхбаяр, Э.Бат-Үүл, С.Батболд, С.Амарсайхан, Д.Сумъяабазар нартай уулзаж, ярилцаж, санал бодлыг нь сонсож явжээ. Эл эрхмүүд бүгд хотоо хот шиг, нийслэлээ нийслэл шиг хөгжүүлэхийн төлөө зүтгэж, нэгэн цагт “Азийн цагаан дагина” нэртэй цэвэрхэн цэмцгэр нийслэл байсан гэдгийг мэддэг гэдэгт итгэдэг.
Энэ дарга нар өөр өөрийн бодолтой, төлөвлөгөөтэй, итгэлтэй, зүтгэлтэй ажилласан нь үнэн. Үр дүнг нь бид бэлхнээ харж байна. Тэдэнд харин “зовлон” нь нэг байсан. Эрх мэдэлгүйн зовлон. Санхүүгийн эрхгүй дарга санаачилга гаргаад яах вэ дээ. Лоозон болж л үлдэнэ. Боловсон хүчний эрхгүй дарга бодлого гаргаад яах вэ дээ. Бодит үр өгөөж байхгүй. Төвлөрсөн төсвөөс (Сангийн яам) хараат дарга төлөвлөгөө боловсруулаад яах вэ дээ.
Түгжрэлээ ч шийдэж чаддаггүй юм байна. Хот гэдэг их айлынхаа эзэнд эрх мэдлийг нь өгсөн шиг өгч, хариуцлагаа тооцсон шиг тооцдог системтэй болох цаг нэгэнт болжээ. “Нийслэл хот бие даасан төсөвтэй байна” гэсэн заалт хуульд бий. Хуульдаа гоё заалттай мөртлөө бодит амьдрал дээр хэрэгждэггүй, Монголын хүн амын гуравны нэг нь амьдардаг нийслэл хот улсын төсөвт 2021 онд 420 тэрбум 788 сая төгрөг төвлөрүүлж, төсвийн орлого 791 тэрбум 748 сая, тусламжийн орлого 28 тэрбум, өөрийн орлого 13 тэрбумыг олж, төсвийн нийт зардалдаа 546 тэрбумыг зарцуулахаар төлөвлөсөн байна.
Нийслэл хот бие даасан төсөвтэй байна гэсэн хуультай бол ядаж 50 хувийг нь бие дааж зарцуулах эрх мэдэл байх ёстой биз дээ. 1994 онд батлагдсан, хөгжлийн хурдаас төө хойно хоцорсон Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийг нийтээрээ нэг уншиж, нэгмөсөн өөрчлөхгүй бол нийслэл хот маань нийслэл хот шиг болохгүй юм байна. Хотоос сонгогдсон 24 гишүүн нийслэлчүүд бидний элч төлөөлөгч болон эрхээ өвөртлөөд, ордонд тухлаад жил гаруйн хугацаа өнгөрсөн ч нийслэлчүүдийнхээ төлөө нэг ч үг дуугараагүй л байна.
Эрх зүйн шинэчлэл хийхгүй бол энэ байдал үргэлжилсээр байх болно. 24 гишүүнийхээ чихнээс хонх уяж байхгүй бол сонгогдохын өмнө хаалгыг чинь онголзуулж, хашааг чинь цэвэрлэж өгчихөөд дараа нь хаалгыг чинь өшиглөж, халамж ярьж, хоолны талон тарааж, хойч үеийг минь хорлосоор л байх болно. Хувийн хэвшлийн хөгжил нь хурдтай, менежмент нь зөв, бодлого нь оновчтой, үр өгөөж нь өндөр байдаг нь нэг л зүйлээс хамаардаг. Тэдний санаа, санхүү нь нэг гарт байдаг юм. Сахилга хариуцлага нь ч нэг гарт байдаг юм. Тоглоомын дүрэм нь тодорхой байдаг. Хийх гэж сэдсэнээ хийдэг. Үр дүнгээр нь өгөөжөө хүртдэг. Ийм энгийн системтэй. Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийг нийтээрээ хэлэлцэж хөгжлийн хурдтай нь хөл нийлүүлье, нийслэлчүүд ээ.
