CAAK ӨНЦӨГ: Хятад Америкийн үзэл сурталын ялгаа
Хэрэв Хятад улс ардчилалтай улс байсан бол энэхүү статусын төлөөх өрсөлдөөн арай бага байх байсан уу гэдэг асуулт гарч ирнэ. Өрнө Дорнын сөргөлдөөнөөс ялгаатай нь энэхүү статусын төлөөх өрсөлдөөн үзэл суртлын зөрчилдөөнтэй уялдаатай ч гол цөм нь үзэл суртал биш.
Сануулахад, Зөвлөлтийн үзэл суртал нь АНУ тэргүүтэй капиталист тогтолцоог бүхэлд нь үгүйсгэж, дэлхий даяар коммунизмын ялагдашгүй ялалт нь Зөвлөлт Холбоот Улсын аюулгүй байдлын баталгаа гэж үздэг байв. АНУ Хятадын мөргөлдөөнд энэ элемент байхгүй. Хятадын үзэл бодол нь “интернационалист гэхээсээ илүү үндсэрхэг үзэл юм.
Хятад дахь хүний эрхийн нөхцөл байдал Хятад Америкийн харилцаанд маргаан үүсгэсээр ирсэн. Хятад улс либералчлагдана гэж найдаж байсан бол АНУ тэдний үзэл суртлын эсрэг дайсагнахгүй байсан юм. Хятадын зүгээс Өрнөдийн либерал ардчилал, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө нь Коммунист намын үзэл сурталд заналхийлж байгааг үргэлж тодотгосоор ирсэн.
АНУ Хятадын үзэл суртлын зөрчил нь Барууны ардчилал, Зөвлөлтийн коммунизм хоёрын зөрчилтэй төстэй байна гэсэн маргаан сүүлийн үед Америкт өрнөж байна. “Ардчилсан капиталист тогтолцооны давуу талд итгэх итгэл сулрахад Хятадын “авторитар капитализм” эдийн засгийн хувьд ашигтай байх магадлалтай. Энэ тохиолдолд геополитикийн өрсөлдөөн нь үзэл суртлын зөрчилдөөнтэй холимог шинжтэй болно. Аль ч талаас нь харсан Хятад улс АНУ-ын их гүрний статуст заналхийлж байна.
АНУ-ын ерөнхийлөгчийн зөвлөх асан Стефан Баннон “АНУ-ын урьд өмнө тулгарч байгаагүй хамгийн том аюул”-ын эсрэг шийдвэртэйгээр дайтаж байлаа. Тэрээр 1950-1970-аад оны үед Зөвлөлт Холбоот Улсын эсрэг чиглэсэн өмнөх “Committee on the Present Danger -г үндэслэгчдийн нэг бөгөөд тус хорооны үндсэн зарчимуудын нэг нь Хятадын Коммунист нам засгийн эрхэнд байх үед хамтдаа оршин тогтнох боломжгүй ба эцсийн зорилго нь Хятадын коммунист засаглалыг зогсоох явдал юм.
АНУ-ын эрх баригчид Хятадтай хийх мөргөлдөөнийг үзэл суртлын болон соёл иргэншлийн хоорондох мөргөлдөөн болгож байна.
Энэхүү мөргөлдөөнд Хятадтай хийх мөргөлдөөнийг үзэл суртлын болон соёл иргэншлийн хоорондох мөргөлдөөн болгож байна. Хятад улсын бодлого нь өмнөх ЗХУ-ын баримталж байснаас өөр “олон улсад танигдсан үзэл суртал” биш байгаа нь Хятад улс “дэлхийг дахин эрэмбэлэхээс” өөрийг бодохгүй байх шиг харагдаж байна. Ши Жиньпины удирдлаган доорх Хятад улсын хөгжлийн загвар либерал ардчилсан бодлоготой хөгжиж буй орнуудад жишээ болж байна. “Хятадын хөгжлийн загвар” нь авторитар засаглалтай улсуудад тааламжтай мэт боловч Хятадын эдийн засгийн амжилтын суурь нь дотоодын томоохон зах зээл, асар их хөдөлмөр, авторитар засгийн газрын дэмжлэг зэрэг тодорхой хүчин зүйлүүд юм.
Хятад авторитар дэглэмийг дэмжиж, улс орныг хяналтанд байлгаж, гадаадад байгаа шүүмжлэгчдэд дарамт үзүүлдэг ч энэ нь ардчиллын эсрэг тэмцэл, ардчилсан тогтолцоог нураах стратеги биш. Гэсэн хэдий ч АНУ-ын тал Хятадын эсрэг сөргөлдөөнд дотоодын дэмжлэгийн удаан хугацаанд тогтвортой байлгахын тулд “дижитал авторитаризм” ба “либирал ардчилал” системийн хоорондын зөрчилдөөний тухай яриаг улам дэврээх шинжтэй байна.
Хэдийгээр үзэл суртлын зөрчил нь зөрчилдөөний гол сэдэв биш ч “үзэл суртлын ялгааг” улам тодруулах нь хоёр улс аюулгүй байдлаа бэхжүүлэх шалтгаан болно. Өрнө-Дорнын зөрчилдөөний үед аюулгүй байдлын асуудлыг сулруулаагүй шиг АНУ Хятадын зөрчилдөөний үед ч энэ асуудлыг бэхжүүлэх болно.
Аюулгүй байдлын асуудлыг хатуухан хэлэхэд дараах зүйлээр ойлгож болно. 1. Ойлголцолын асуудал. Тэд бидэнд дайсагнаж байна уу үгүй юу гэдгийг ойлгох, 2. Хариу үзүүлэх. Бодлого боловсруулагчид өөрсдийн орны батлан хамгаалах чадвараа сайжруулан бусад орноос ирэх үйлдэлд тохирсон дохиогоор хариу үзүүлэх.
Хэрэв нэг тал нь нөгөө талаа түрэмгийлэх санаархалтай байна гэсэн буруу таамаглалд үндэслэн цэргийн чадавхаа өргөжүүлбэл дайсагналыг улам бүр өдөөж болзошгүй юм. Өөрийн аюулгүй байдлаа хангахын тулд илүү аюултай байдал үүсгэхийг “аюулгүй байдлын прадокс” гэдэг. Гэхдээ нөгөө талын чадавхыг дутуу үнэлж аюулгүй гэж үзсэнээр өөрийн улсад аюул учруулж болно.
Аюулгүй байдлын тухай “сонгодог” ойлголтод цэргийн өдөөн хатгасан аливаа үйл ажиллагаа, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдалд аюул учруулж буй нөхцөл байдал, цөмийн зэвсгийн цохилт зэргийг ойлгоно. Хятадтай харьцуулахад АНУ стратегийн харилцаандаа цөмийн зэвсгийг чухалчилж үздэггүй нь Ази дахь тэдний холбоотнуудад ойлгомжгүй байна. Түүнээс гадна Хятадын цөмийн чадамжын эсрэг АНУ ямар нэг төлөвлөгөө боловсруулаагүй гэдэг АНУ-ын аливаа мэдэгдэлд Бээжин итгэхгүй байх. Түүнчлэн АНУ пуужингийн довтлогооноос хамгаалах системээ хөгжүүлж байгаа нь Хятадын цөмийн стратегийн эсрэг үйл ажиллагаа биш гэсэн АНУ-ын баталгаанд Хятад улс итгэлгүй байна.
Хятад улс эхний цохилт өгөх цөмийн зэвсгийн туршилтаасаа татгалзсан боловч Вашингтон хайгуул, тандалт, хариу цохилт өгөх чадвараа сайжруулж, пуужингийн довтлогооноос хамгаалах системээ хөгжүүлж байгаа нь Бээжинг болгоомжлоход хүргэж байна. Хятад харьцангуй бага цөмийн зэвсэг эзэмшдэг бөгөөд албан ёсны тоо баримт байдаггүй ч 290 орчим цөмийн цэнэгт хошуутай гэсэн тооцоо бий. Гэсэн хэдий ч энэхүү арсеналыг тодорхой хэмжээний пуужин болон цэнэгт хошуугаар өргөжүүлэхээр төлөвлөж байна.
Хятад улс хариу цохилт өгөх чадвараа бэхжүүлж байгаа нь АНУ-ыг болгоомжлоход хүргэж байгаа юм. Нэг тал нь бага хүчээр өдөөн хатгахад нөгөө тал нь түүнийг айлгахаар илүү их хүчээр хариу цохилт өгдөг бөгөөд хоёр тал хоёулаа хохирол амсдаг. Тиймээс Ази дахь Америкийн холбоотнууд “өргөтгөсөн хориг”-ийн найдвартай байдалд эргэлзэж аюул учруулах вий гэдгээс болгоомжилж байна. Хэрэв АНУ стратеги хэрэглэх гэж байгаа бол эхлээд “хязгаарлагдмал хүрээнд” хориг тавьж байгаад дараа нь цэргийн эрчимжүүлсэн арга хэмжээ рүү шилжих нь зүйтэй байлаа.
Эх сурвалж: POLITICO