Гэвч буд гаригт агаар мандал гээд байх юм байхгүй, тиймээс манай сар шиг гадрага нь битүү солирын бөмбөгдөлтийн тогоогоор хучигдсан байдаг. Буд гаригийг тойрон эргэж байгаа НАСА-ийн Мессенжер хөлөгийн сүүлд хийгдсэн хэмжилтээр хойд туйл орчимд орших тогоонуудын нарны гэрэл хэзээ ч очидгүй буюу мөнхийн сүүдэрт оршдог хэсгүүдэд их хэмжээний мөс оршиж буй нь тодорхой илэрсэн юм.

Бүр 1960 онд анх ЗХУ-ын эрдэмтэд радараар (радио долгион дэлхийгээс буудаад гаригийн гадрага дээр ойгоод буцаж ирэхэд нь бүртгэж авж) буд гаригийг судалж байв. 1990-оны үеэр дэлхий дээрх том том тавган антенуудаар радио долгион буд гаригруу  явуулхад хойд туйл орчимын хэсэгт нь маш ихээр ойж байгааг илрүүлсэн бөгөөд олон судлаачид энэ нь тэр хавьд орших их хэмжээний мөснөөс үүдэлтэй гэж таамагласан байдаг. Гэвч тэр үеийн цөөнгүй олон өөр судлаачид үүнтэй яг таг санал нэгдэхгүй байсан болхоор саяхныг хүртэл энэ мөсний асуудал маргаантайд тооцогддог байв.

Мэссенжер хөлгийн бүртгэж авсан радио долгион их хэмжээгээр ойлгоод байгаа гаригийн хэсгүүдийг (шар өнгөөр будсан) буд гаригийн хойд хэсгийн газрын зураг дээр буулгаж харуулж байна. Яг хойд туйл орчимын тогоонууд тэр чигээрээ, харин өргөрөг багасах тусам тогоонуудын хойд туйлруу харсан хэсэгүүд нь радио долгионыг их хэмжээгээр ойлгодог гэж байгаа нь нарны гэрэл хэзээ ч очдоггүй мөнхийн сүүдэрт оршдог хэсгүүдтэй яг таг таарж байгаа юм. Эдгээр нарны гэрэл очидгүй хэсгүүд дээрх гадрагын температур нь дундажаар 110 кельвин буюу цельсийн -163 градус учир мөс ууршихгүй орших бүрэн боломжтой.

Мэдээж зөвхөн мөс л радио долгионыг илүү ихээр ойлгоно гэх ойлголт байхгүй, өөр олон төрлийн бодис нэгдэлүүд ийм шинж чанартай байна. Усны мөс гэдгийг нь яаж тодорхой мэдээд байна вэ гэхээр Мессенжер хөлөг дээрх бас нэгэн өөр багажаар (нейтронон спекроскоп) тэрхүү радио долгион их ойлгоод байгаа хэсэг дахь устөрөгчийн агууламжийг хэмжиж үзэхэд цэвэр усан дахь устөрөгчийн агууламжтай яг таг таараад байгаа явдал юм.

Харин ийм их хэмжээний ус яаж яваад тэнд байж байгаа талаар одоогоор бид сайн ойлголтгүй байна. Гэхдээ ихэнх судлаачидын санал нэгддэг таамаглалаар бол олон жилийн сүүлт оддын бөмбөгдөлтөөр хуримтлагдсан үлдэгдэл материал нь гэж үзэгдэж байгаа (сүүлт одод их хэмжээний ус агуулдаг нь нилээн тодорхой болчихсон асуудал). Манай саран дээр ч гэсэн ийм байдалтай их хэмжээний мөс 2 туйлын хэсгээр нь оршдог ба ирээдүйд хүмүүс тэнд колони барихаар болвол чухал эх үүсвэр болох нь тодорхой.

Эх сурвалж: Science Daily