BRB компанийн гүйцэтгэх захирал, “Бизнес эрхлэгчдийн нэгдэл” группийн зохицуулагч Ж.Энхжаргалантай ярилцлаа.

-Хөл хориог долдугаар сарын 15-н хүртэл дахин сунгалаа. Үйл ажиллагаа нь долоон сар тэг зогсолт хийсэн аж ахуйн нэгжүүд энэ шийдвэрийг эсэргүүцэж цахим орчинд бухимдлаа олноороо илэрхийлж байна. Хичнээн аж ахуйн нэгж өнөөдрийн байдлаар үйл ажиллагаа нь зогсоод байгаа вэ?

-Сонгууль дуусчихлаа. Сонгууль гээд хөл хорио утгаа алдсан. Сонгууль дуусаад долдугаар сарын 1-нээс хөл хорио тавих байлгүй дээ гэж итгэж хүлээж байлаа. Гэтэл тавьсангүй. Долдугаар сарын 15-н хүртэл дахиад хөл хориог сунгачихлаа. УОК-ын дарга Ө.Энхтүвшин ажлаа хийж чадахгүй байна уу даа гэж харж байна. Улсын онцгой комиссын гаргаж байгаа шийдвэрүүд нь ямар ч үндэслэл байхгүй, үндэслэлээ тайлбарладаггүй, ард иргэдээ боддоггүй дураараа дургиж байдаг газар юм байна гэдгийг ойлголоо. Сонгуулийн үеэр яагаад хөл хориогоо зөрчиж байсан тухайгаа тайлбарлахыг шаардаж байна. ААН, бизнесүүдийг тас хумиад байлгаад байгаа нь сонгуулиар бусдад давуу байдал олгох гэсэн арга заль гэж харж байна. Энэ бизнесүүдийг шалд нь буулгаж байгаад дахин өөрсдийн шинэ бизнесүүдээ бий болгож бусдад давуу байдал олгох гэж байна гэж бид хардаж байна. Бид хэвлэлийн бага хурал хийж, талбай дээр жагсаал цуглаан зохион байгуулж маш олон удаа шаардлага хүргүүлсэн. Дахиад жагсвал зөрчлийн хуулиар гурван сая төгрөгөөр торгоно, хэрэг үүсгэнэ гэж цагдаа нар дарамталсан.

-Аж ахуйн нэгжүүд гарын үсэг цуглуулж байгаа гэсэн үү?

-Залуучуудад ажил хийх боломж олгохгүй, ингэж боомилж байгаа нь үнэхээр шударга бус байна. Бид Авлигатай тэмцэх газар, Тагнуул, Шүүхийн байгууллагад УОК-ыг “Ковид-19 гэдэг өвчнөөр далимдуулж бусдад санаатай давуу байдал олгох гэж завдсан, ААН-үүдийг санаатай дампууруулсан” гэсэн үндэслэлээр 10 мянган гарын үсэг цуглуулаад, сонгуулийн үеэр болсон хөл хорио зөрчсөн үйлдлүүдийг бүгдийг нэгтгээд өгөх гэж байгаа. Сонгууль хийж дууссан бол одоо ажлаа хийгээч ээ. Бизнес хувийн хэвшлийн ажлын байруудын тал нь чад хийгээд үлдсэн нь өнөө маргаашгүй нүд анилаа.

Дахин хэлье. Юун корона, юун эдийн засгийн хямрал, юун гэр хорооллын дэд бүтэц, юун жижиг дунд бизнесүүдийн дампуурал. Энэ бүгд төр засагт хамаагүй бололтой. Бид боож үхэх гээд мянга хашгираад огт тоохгүй байсаар л байна.

-Хөл хорио тогтоосон энэ үед танай байгууллага хэдий хэмжээний алдагдал хүлээсэн бэ?

-Хөл хорио тогтоосон учраас орлого 100 хувь буурсан. Өнгөрсөн зургаан сарын хугацаанд манайх 350 сая төгрөгийн алдагдалд орчихоод явж байна. Энэ дотор зээл, түрээс, цалин, татварууд орж байгаа. Энэ сунгасан 15 хоногт манай компани дахиад 35 сая төгрөгийн алдагдал хүлээнэ.

-Хөл хорио тавигдахад бизнесүүд эргэж хөл дээрээ босоход хэдий хэр хугацаа шаардагдах вэ?

-Одоо бараг хоёр жил бид ямар ч ашиггүйгээр бизнесээ авч үлдэхийн тулд ажиллах байх гэж бодож байна. Бүтэн долоон сар барьчихсан бизнес хөл дээрээ эргэж босно гэдэг маш хэцүү. Гэхдээ мэдээж огт ажиллахгүй байхын оронд цалин, өр ширээ төлөх нь дээр шүү дээ. Хөл хорио тавигдсан ч бид таван шаардлагаа үргэлжлүүлэн тавина. Төрөөс биднийг дэмжиж өгөхийг тасралтгүй шаардана.

-Хж ахуйн нэгжүүд НДШ-ээс чөлөөлөгдөх шаардлага хүргүүлсэн байсан?

-Хөл хорио анх нэгдүгээр сарын 27-ноос тогтоогдож, нийтээрээ ААН, Бизнесүүдийг чанга дэглэмд оруулсан. Өвчний улмаас маш хэцүү байдалтай байна гэсэн шалтгаанаар нийтээр нь ажиллаж болохгүй, хүн цуглуулж болохгүй гэсэн. Үүнтэй холбоотойгоор гуравдугаар сарын дундуур “Бизнес эрхлэгчдийн нэгдэл” гэсэн фэйсбүүк групп байгуулагдсан. Өнөөдрийн байдлаар энэ групп 8600 гишүүнтэй, 80 орчим хувь нь үйлчилгээний салбарын захирлууд байдаг. Гуравдугаар сараас хойш бид хэвлэлийн бага хурал, жагсаал цуглаан хийсэн, мэдэгдлүүд гаргасан. Үүний гол зорилго нь тэг зогсолт хийсэн ААН, жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг төрөөс дэмжээд өгөөч ээ л гэсэн шаардлага тавьсан. Хэвлэл мэдээлэл, телевизүүдээр ААН-үүдэд туслах гэж байгаа мэт мэдээллүүд цацагдсан, төрөөс бидэнд туслах гэж байгаа юм шиг шийдвэрүүд гаргасан. Гэтэл энэ нь амьдрал дээр зохицуулалт нь яаж хэрэгжих нь тодорхойгүй, хоосон амлалтууд л байлаа. Ингээд бид 1000 гаруй бизнес эрхлэгчдээс судалгаа аваад, судалгааныхаа үр дүнг таван шаардлагатай хавсаргаад Засгийн газар, Их хурлын дарга, Ерөнхийлөгч, Тамгын газар, Сангийн яам зэрэг газруудад шаардлага хүргүүлсэн юм. Эхний шаардлага нь жилийн 5 тэрбум төгрөгөөс доош орлоготой ААН, байгууллагуудын НӨАТ-ыг 100 сая төгрөгөөр чөлөөлж өгөөч. Хоёр дахь шаардлага нь мөн адил жилийн 5 тэрбум төгрөгөөс доош орлоготой ААН, байгууллагуудад НДШ-ийг 50 сая төгрөгөөр чөлөөлөх. Гуравт жилийн 3 хувийн хүүтэй 3-5 жилийн эргэн төлөлтийн хугацаатай НДШ-ээр баталгаажуулсан 500 сая төгрөг хүртэлх барьцаагүй цалин хөлсний зориулалттай шинэ бизнесийн зээл ААН байгууллагуудад олгох. Дөрөвт, 2020 он дуустал нийт ААН байгууллагуудын НДШ, Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, Хувь хүний орлогын албан татвар болон банк болон банк бус байгууллагуудын зээлийн төлбөрт алданги тооцохгүйн дээр байгууллагын данс хааж битүүмжлэхгүй байх гэсэн шаардлагуудыг дөрөвдүгээр сарын 15-нд тавьсан. Тавдугаар сарын эхний тав хоногт бүх шаардлага хүргүүлсэн газруудаас албан бичгээр хариу ирсэн. Гэхдээ хэвлэл мэдээллээр яриад байсан хий хоосон амлалтуудаа л биччихсэн байна лээ. Бид ажиллаж байна, эдийн засгаа аврах бүх бололцоотой зүйлүүдийг хийж байна, бид арга хэмжээ авсан гэсэн. Тэр авсан арга хэмжээ нь бид нарын тавьсан таван шаардлагад огт дурдагдаагүй, нэг ёсондоо хэрэгцээгүй арга хэмжээнүүд байсан.

Дотооддоо өвчин алдаагүй, үйл ажиллагаагаа бүрэн нээх боломжтой гэж үзээд бид Тавдугаар сарын 1-нээс хөл хориогоо цуцалж өгөөч ээ гэж хүссэн. Гэтэл цуцлаагүй. Сонгууль ойртож байгаа учраас бизнес эрхлэгч залуучуудаа дэмжээд хөл хориогоо Зургадугаар сарын 1-нээс цуцлах байлгүй гэтэл бас л цуцлаагүй. Ингээд Зургадугаар сар гарахад бид энэ хөл хорио гэдэг сонгуульд ашигтай хувилбар байсан юм байна гэдэг хардлага төрсөн. Эрх баригч намын сонгуулийн шоу болчихлоо гэж бодсон. Сонгууль эхэлсэн чинь юун тэр 2 метрийн хоорондын зай, юун корона, амны хаалт юу ч үгүй болсон. Бүх зүйл хавтгайрсан. Хаа сайгүй 2, 3 мянгаараа цуглаж эхэлсэн. Бид групп дотроо ярилцаад сонгуулийн үр дүн гарахаас өмнө дахин шаардлага хүргүүлье гэж шийдсэн. Бидний хийсэн судалгаагаар нийт үйлчилгээний салбарын 85 хувь нь маш хүнд байдалд байгаа. 35 хувь нь дампуурлын ирмэгт байгаа. 100 хувь хөл хорионд орсон, тэг зогсолт хийсэн аялал жуулчлал, манайх шиг арга хэмжээ зохион байгуулдаг байгууллагууд, зочид буудлын заал, баар, караоке гэх мэт газрууд 27 хувь байсан. 170 орчим үйлчилгээний байгууллагууд бүрэн хаалгаа барьчихсан.

-PC тоглоомоос бусад аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааг долдугаар сарын 1-нээс нээхээр боллоо гэсэн мэдээлэл цахим орчинд байсан. Ийм чиглэл та бүхэнд өгсөн үү?

-Бидэнд албан ёсны мэдэгдэл, чиглэл ирээгүй. Манай хүмүүс МХЕГ, ОБЕГ руу холбогдоход тийм чиглэл ирээгүй, худлаа мэдээлэл байна гэдэг хариу өгсөн.

Эх сурвалж: Өдрийн сонин