Олон нийтийн сүлжээний өдөр тутмын хэрэглээ өсөн нэмэгдэхийн сацуу хувь хүмүүсийн хэлэх үг, хийх үйлдэл ч бусдад нөлөөлөх болсон билээ. Нэг талаас хүний эрх, эрх чөлөө яригдах бол нөгөө талаас бусдад нөлөөлөх, өдөөн турхирах, гүтгэх зэрэг асуудлууд ч газар авчээ. Олон нийтийн сүлжээнд өөрийн үзэл бодлоо илэрхийлэх, чөлөөтэй ярих нь тухайн хүний эрх хэдий ч хэн нэгнийг гүтгэсэн, гутаан доромжилсон хэв маяг агуулсан бол хэрхэн арга хэмжээ авах вэ?

Олон нийтийн сүлжээнд таны бичсэн үг жижиг чулуу мэт санагдах ч бусдад хүрэхдээ бууны сум болон хор хөнөөл учруулах хэмжээний хүчтэй нийгмийн сүлжээнд бид амьдарч байна. Хоргүй мэт бодсон яриа тань ч их хэмжээний хор хөнөөл учруулсаар байна. Жишээлбэл: “Босоо хөх монгол” ТББ- ын удирдах зөвлөлийн гишүүн П.Шинжээравдан цахим хуудсандаа "Нойтон мод бэлтгэж байсан хүмүүст жавтий хүртээв" гэсэн тайлбартай бичлэгийг нэгдүгээр сарын 24-ны өдөр олон нийтийн сүлжээнд байршуулсан. Уг бичлэг дээр ойн модыг хууль бусаар хөрөөдсөн гэх иргэдийг модоор зодож буйг үзүүлэх бөгөөд үүнээс гурав хоногийн дараа бичлэгт дүрс нь үлдсэн иргэн амиа егүүтгэсэн байдалтай олдсоныг ЦЕГ-ын хэвлэл мэдээллийн алба мэдээлсэн билээ. Модоор зодож буйг үзсэн хүмүүс тэрхэн зуур сайн байна, хулгайчын гарыг тасд гэх мэтийн муу, муухай үг хэллэгээр үзэл бодлоо илэрхийлсэн нь олон нийтэд түгснээр жирийн нэг залууг амиа хорлоход хүргэжээ.

Facebook компани олон нийтийн сүлжээг ёс суртахууны хувьд хэм хэмжээтэй болгохын тулд олон мянган агуулга зохицуулагч хөлсөлж ажиллахаар болжээ. Өөрийн твиттер, фэйсбүүк, инстраграм хаяг болон влог, сайтдаа Д.Трамп, коронавирустай холбоотой үзэл бодлоо илэрхийлсэн хүмүүсийг буруутгах нь утгагүй хэдий ч эдгээр нь хэр зэрэг олон хүнд хүрч, хэдэн хүний сонголт, үзэл бодолд нөлөөлж маргаашийн шийдвэрийг нь өөрчилж байгааг бичээч ойлгохгүй байгаа эсвэл мэдсэн ч асуудал гэж үзэхгүй байгаад гол асуудал оршиж байна. Үүнийг зохицуулахаар болсон нь сайшаалтай ч үг хэлэх эрх чөлөөг минь боож байна уу даа? гэх харыг хүмүүстдавхар төрүүлэх болсон.

Бидний үг хэлэх эрх чөлөөг боогдуулаагүй, хориогүй. Харин хэм хэмжээг тогтоон “Миний эрх чөлөө хэн нэгний хамрын үзүүрээр таслагддаг” гэдгийг олон нийтэд ойлгуулах зорилгоор хийж буй шинэчлэлт гэж би харж байна. Фэйсбүүк, твиттер,  youtube зэрэг олон улсын платформ компаниуд зөвхөн тухайн улсын хуулийн дагуу ажиллахгүй бөгөөд олон улсын хууль журмын дагуу “community standart” буюу олон нийтийн дагаж мөрдөх журамд үндэслэн тухайн хүний бичсэн, ярьсан зүйлийг устгах үгүйгээ шийдэх аж. Хууль нэгийг нь анхаарч, нөгөөг нь үл тоомсорлох нь утгагүй хэрэг бөгөөд энэ нь аль аль талыг баримталсан чухал шийдвэр аж.

АНУ-ын Дээд шүүхийн шүүгч асан Энтони Кеннеди нийгмийн сүлжээ нь "Санал бодлоо солилцох хамгийн чухал газруудын нэг" гэж үздэг бөгөөд интернетийг олон нийтийн форум, нийтийн гудамж, цэцэрлэгт хүрээлэнтэй адилтгаж үздэг. Тэрээр “Олон нийтийн сүлжээ нь  үндэсний төдийгүй дэлхий даяар үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх хамгийн том тулааны талбар бөгөөд үнэн зөв ажиллах хэрэгтэй, нийгмийн сүлжээнд гарсан шүүмжлэлүүд нь засгийн газрыг муулсан, үзэн ядсан, хэт даврагч үг хэллэг агуулж буй зэрэг ноцтой асуудлууд гарч ирсээр байгаа бөгөөд АНУ-аас үзүүлэх боломжит хариу арга хэмжээ бол эдгээр онлайн платформуудыг стандартад нийцүүлэх явдал юм” гэж хэлжээ. Ингэснээр бид олон нийтийн сүлжээнд үг хэлэх эрх чөлөөгүй болж байгаа бус илүү цэнзуртай болж байгаа юм байна.

Тэгвэл хуулийн дагуу дараах төрлийн агуулгуудыг устгаж болхоор болсон байна.

• Хүчирхийллийг өдөөх, сэдэлжүүлэх.
• Хүнд гүтгэлэг, заналхийлэл, шоглоом хийх.
• Арьс өнгө, хүйс, шашин шүтлэг, бэлгийн чиг баримжаа, нас, хөгжлийн бэрхшээл, үндэс угсаагаар нь ялгаварлан гадуурхах, өдөөх.
• Порнограф, садар самуунд уруу татсан.
• Бусад хүмүүсийн хувийн нууцыг зөрчих, мэдээлэл хамгаалахтай холбоотой хууль зөрчсөн.
• Хэн нэгний мэдээллээр хуурамч аккоунт нээх, байгууллагын нэр хүндэд халдсан худал мэдээлэл оруулсан.
• Зохиогчийн эрх, мэдээллийн сан, худалдааны тэмдэг эсвэл оюуны өмчийн ижил төстэй эрхийн зөрчил.
• Шүүхийг үл хүндэтгэхэд хүргэж болзошгүй материал.
• Спам гэх мэт.

Манай улсын хувьд үг хэлэх эрх чөлөө бус бусдыг доромжлох, гүтгэх үзэгдэл газар авсан бөгөөд таны хэсэгхэн инээгээд өнгөрсөн бусдын зовлон хэн нэгнийг үхэлд, гэмт хэрэгт, буруу замд хөтлөх хөшүүрэг болдог гэдгийг санан эрх чөлөөгөө эдлэн үгээ хэлэхдээ хэм хэмжээтэй байж олон нийтийн сүлжээнд соёлтой оролцоосой гэж таниас хүсье.

Н.Бат-Эрдэнэ