Өнөөдөр юу болсон бэ?

АНУ-ын агаарын цохилтод өртөж амиа алдсан генерал Касем Сулейманы өшөөг авахын тулд Иранчууд Ирак улсын баруун мужуудад байрлах Айн болон Ассад гэсэн АНУ-ын 2 баазад пуужингийн цохилт өгчээ. 

Одоогийн байдлаар яг хэр хэмжээний хохирол учирсан тодорхойгүй байгаа юм. Ираны тал цаашлаад пуужингийн дайралтаа үргэлжлүүлэх магадлал өндөр байна. 

Энэхүү үйл явдлын дараа АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп яаралтай хурал зарлан хариу арга хэмжээ авах болсноо мэдэгджээ. Мөн хажуугаар АНУ-ын холбоотон болох Их Британи Ойрх дорнод руу 3000 цэрэг илгээх болсноо зарласан юм. 

Мөн өнөөдөр Ираны нийслэл Тегеран хотоос хөөрөх гэж байсан 180 зорчигчтой иргэний тээврийн Украин онгоц осолдсон байна. Одоогийн байдлаар ослын улмаас хэдэн хүн амиа алдсан нь тодорхойгүй байгаа юм. 

Иран яагаад Америкт цохилт өгсөн бэ?

Ираны цэргийн "Кудс" тусгай хүчний өндөр албан тушаалтан болох генерал Касим Сулейманийг Иракын нутаг дэвсгэр дээр байхад нь  АНУ-ын агаарын цохилтын хүчээр хөнөөсөн юм. 

"Ерөнхийлөгчийн зааврын дагуу АНУ-ын арми гадаадад байгаа АНУ-ын ажилтнуудыг хамгаалахын тулд шийдэмгий батлан ​​хамгаалах арга хэмжээ авсан" гэж Пентагон тухайн үед мэдэгдэж байжээ. 

Өмнө нь АНУ Сулейманий цэргүүдийг Ирак дахь Америкийн дайсан "ISIS"-тай тэмцэхэд тусална гэж итгэж байсан. Сулейманий "Кудс" тусгай хүчин нь Иракийн босогчид болох Хувьсгалт Армитай тулалдаж байсан боловч үүний хажуугаар "Хезболла" зэрэг олон тооны террорист бүлэглэлийг дэмжиж байсан юм.

Энэхүү үйлдэлд уурссан Иранчууд АНУ-тай дайн зарлахад бэлэн болоод байгаа бөгөөд үүний жишээ болгож дээрх цэргийн баазуудад халдсан байна. 

Дэлхийн газрын тосны зах зээлд хэрхэн нөлөөлөх вэ?

Ираны дээд армийн генералын амийг хөнөөсний дара  газрын тосны үнэ дахин өсч, долоон сарын хугацаанд анх удаа баррель газрын тосны үнэ 70 ам.долларт хүрсэн байна. АНУ, Ираны хооронд дайн болох вий гэсэн болгоомжлол нэмэгдэж байгаа учраас үнэ цаашид ч гэсэн нэмэгдэх хандлагатай байгаа аж. 

Түүхий эд үнэлгээний "Goldshare" компани  тосны үнэ ахиад 2 хувиар нэмэгдэж магадгүйг анхааруулаад Ойрх Дорнод дахь нөхцөл байдал зөрчилдөөний улмаас хурцадвал долоо хоногийн дараа 200 ам.долларт хүрэх болно гэж мэдэгджээ. 

Энэ нь дэлхийн эдийн засагт сөргөөр нөлөөлж, хэрэглэгчдийн бензиний үнэ нэмэгдэж, өргөн хүрээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсөх шалтгаан болох юм. 

Газрын тосны үнэ одоогийн түвшинд хэвээр үлдсэн ч худалдан авагч нар үнийн дарамтад өртөх магадлал өндөр байгаа. Баррель газрын тосны үнэ дэлхийн зах зээл дээр 70 ам.долларын үнэтэй байгаа учраас литр тутамд 130 доллар хүрч болзошгүйг мөн дэхийн худалдааны байгууллага тооцоолжээ.

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп Тегеран, Вашингтоны хоорондын хурцадмал байдлыг эрс нэмэгдүүлж байгаа нь нөхцөл байдлыг улам бүр муутгаж байгаа аж. Тэрбээр АНУ-ын иргэд рүү халдсан тохиолдолд Иран дахь 52 түүхэн дурсгалт газрууд руу цохилт өгнө гэж мэдэгдсэн юм. 

Гэхдээ Иран улсад дэлхийн газрын тосны хангамжийн тавны нэг дамждаг Ормузын хоолой байдаг юм. Иран улсын удирдагчид тус хоолойг хаах шийдвэр гаргах бүрэн боломжтой. Ингэсэн тохиолдолд газрын тосны үнэ нэг өдрийн дотор 3-5 дахин өсөх аюултай юм байна. 

Манай улсад хэрхэн нөлөөлөх вэ?

Манай улс ОХУ-ын тогтоосон бус олон улсын жишиг үнээр шатахуунаа авдаг тул АНУ болон Ираны зөрчилдөөний нөлөө бидэнд шууд мэдэгдэх юм. 

2019 онд Монгол Улсын хувьд шатахууны үнэ тийм ч их өсөөгүй. Харин дэлхийн зах зээл дээр газрын тосны үнэ огцом нэмэгдэж байгаа учраас энэ жил шатахууны үнэ удахгүй өсөх магадлал өндөр байгаа. 

Монгол Улсын энэ сарын шатахуун худалдаж авах үнэ өнгөрсөн сарын газрын тосны үнийн дунджид суурилж тогтдог. Тийм учраас үнийн өсөлт ирэх сараас эхлэх аж. Хэрвээ үнэ нэмэгдвэл одоогийнхоос 15-20 хувь нэмэгдэх боломжтой.

Дэлхийн зах зээл дээр газрын тосны үнэ өсөхөөр манай улс онцгой албан татвараа бууруулж зөөллөдөг байсан ч саяхнаас гол шатахууны төрлүүдийн онцгой албан татварыг тэг болгосон билээ. Тийм учраас манай засгийн газар татвараа бууруулж, үнийн өсөлтийг зөөллөх арга хэмжээ авч чадахгүй юм.