ГЕГ, СТАТИСТИКИЙН ХЭЛТЭС ГАДААД ХУДАЛДАА 2019 ОНЫ ЭХНИЙ 10 САРЫН ГҮЙЦЭТГЭЛ НИЙТ БАРАА ЭРГЭЛТ

Гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 2019 оны эхний 10 сарын гүйцэтгэлээр 11593.2 сая ам.долларт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 7.1 хувиар буюу 772.8 сая ам.доллараар өссөн байна. Экспорт импортоос давамгайлж экспорт, импортын зөрүү 1464.1 сая ам.доллараар эерэг гарсан байна.

Монгол улс 2019 оны эхний 10 сард дэлхийн 152 улстай худалдаа хийснээс 75 улсад бараагаа экспортолж, 150 улсаас гарал үүсэлтэй барааг импортолсон байна.

ЭКСПОРТ

Экспорт 6528.7 сая ам.долларт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеийн гүйцэтгэлээс 583.9 сая ам.доллараар буюу 9.8 хувиар өссөн байна.

График 1

Экспортод гарсан өөрчлөлтийг БТКУС-ийн барааны 21 хэсгээр авч үзвэл 12 хэсгийн барааны үнийн дүн өссөн байна. Эрдэс бүтээгдэхүүний экспорт 368.1 сая ам.доллараар, сувд, үнэт ба хагас үнэт чулуу, үнэт металл, гоёлын зүйлс хэсэгт багтах барааны экспорт 199.6 сая ам.доллараар, нэхмэлийн материал болон нэхмэл эдлэлийн экспорт 23.5 сая ам.доллараар тус тус өссөн нь экспортын өсөлтөд голлон нөлөөлжээ.

Хүснэгт 1

Экспортын гүйцэтгэл, УС-ийн барааны хэсгээр /мян.ам.доллар/

Эрдэс бүтээгдэхүүний экспорт

Төмрийн хүдэр, чулуун нүүрс, зэсийн баяжмал, цайрын баяжмал, жонш, молибдений баяжмал, боловсруулаагүй нефть зэрэг уул уурхайн бүтээгдэхүүн нь эрдэс бүтээгдэхүүний экспортын 98.5 хувь буюу нийт экспортын 83.0 хувийг эзэлж байна.

Хүснэгт 2

Зарим уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт

2019 оны эхний 10 сард 2747.7 сая ам.долларын 32.3 сая тонн чулуун нүүрс экспортолсныг өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулбал үнийн дүнгээр 309.2 сая ам.доллараар, тоо хэмжээний хувьд 1.4 сая тонноор тус тус их байна. 2018 оны мөн үед 1 тонн нүүрсний хилийн дундаж үнэ 78.8 ам.доллар байсан бол энэ онд 85.0 ам.доллар болж өсчээ. Чулуун нүүрсний 98.2 % БНХАУ руу гаргасан байна.

2019 оны эхний 10 сард 1174.2 мянган тонн зэсийн баяжмал экспортолсон нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулбал 30.5 мянган тонноор бага байна. 2018 оны эхний 10 сард зэсийн баяжмалын экспорт үнийн дүнгээр 1668.9 сая ам.доллар байсан бол тайлант сард 1541.0 сая ам.доллар болжээ.

Төмрийн хүдрийн экспорт 6699.5 мянган тонн буюу 459.5 сая ам.долларт хүрсэн байна. 2018 оны мөн үеийн гүйцэтгэлтэй харьцуулахад уг бүтээгдэхүүний экспорт 651.1 мянган тонноор, үнийн дүн нь 185.0 сая ам.доллараар тус тус өсчээ. 1 тонн төмрийн хүдрийн экспортын дундаж үнэ 68.6 ам.доллар болж, өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 23.2 ам.доллараар өссөн байна.

Боловсруулаагүй нефтийн экспорт 5428.2 мянган баррель буюу 302.8 сая ам.долларт хүрсэн нь өнгөрсөн оны мөн үеийн гүйцэтгэлээс 460.2 мянган баррелаар их болов ч үнийн дүнгээр 23.7 сая ам.доллараар бага байна. Үүнд дундаж үнийн бууралт нөлөөлсөн байна. 1 баррель нефтийн хилийн дундаж үнэ 65.7ам.доллар байсан бол тайланд хугацаанд 55.8 ам.доллар болж буурчээ.

2019 оны эхний 10 сард 170.4 сая ам.долларын 557.7 мянган тонн жонш экспортолсон нь 2018 оны мөн үеийн гүйцэтгэлээс 135.9 мянган тонноор, үнийн дүнгээр 29.9 сая ам.доллараар тус тус өссөн байна. Жоншны экспортын дундаж үнэ 305.6 ам.доллар болж, өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 27.6 ам.доллараар буурсан байна. Жоншийг БНХАУ, ОХУ, БНСУ руу экспортлосон ба 25.1 хувь ОХУ-д, 74.7 хувь БНХАУ-д тус тус ногдож байна.

Цайрын баяжмал: 2019 оны эхний 10 сард 109.2 мянган тонн цайрын баяжмалын 1 тонныг дунджаар 1425.5 ам.доллараар экспортолсон байна. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад хилийн дундаж үнэ 202.3 ам.доллараар буурсан байна. Цайрын баяжмалын экспорт үнийн дүнгээр 155.6 сая ам.доллар болж, өнгөрсөн оныхоос 11.9 сая ам.доллараар буурчээ.

Молибдены баяжмалын экспорт үнийн дүнгээр 41.5 сая ам.доллар болж, өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 1.4сая ам.доллараар өссөн байна. Тус бүтээгдэхүүний нэг тонны экспортын хилийн дундаж үнэ 8215.7ам.доллараас 8769.9 ам.долларт хүрч, 554.2 ам.доллараар өсчээ. 2019 оны эхний 10 сард 4732.7 тонныг экспортлосон нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 147.4 тонноор бага байна. Молибдены баяжмалын 68.8 хувийг БНХАУ-руу гаргасан байна.

Бусад барааны экспорт

2019 оны эхний 10 сард 7464.5 кг алт экспортлосон нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 4032.6 кг-аар их байна. Алтны экспортын дундаж үнэ 2018 оны мөн үед 42104.9 ам.доллар байсан бол энэ онд 46121.4ам.доллар болж 4016.5 ам.доллараар өссөн байна. Алтны экспорт үнийн дүнгээр 344.3 сая ам.долларт хүрч өмнөх оны мөн үеэс 199.8 сая ам.доллараар өсчээ.

2019 оны эхний 10 сард 16.9 мян.тн адууны мах, 2.6 мян.тн хонь, ямааны мах, 1.5 мян.тн малын дайвар бүтээгдэхүүн экспортолсон байна.

Экспортын бүтцийг 10-р сарын байдлаар авч үзвэл, нийт экспортын 84.3 хувь эрдэс бүтээгдэхүүнд; 5.3хувь алтны экспортод, 6.3 хувь нэхмэлийн материал болон нэхмэл эдлэлийн экспортод тус тус ногдож байна.

ИМПОРТ

Импорт 5064.5 сая ам.долларт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 189.0 сая ам.доллараар буюу 3.9 хувиар өссөн байна.

График 2

Импортын барааны өөрчлөлтийг БТКУС-ийн барааны хэсгээр авч үзвэл, 11 хэсгийн барааны импорт өсч, 10 хэсгийн барааны импорт буурсан байна. Үүнээс, Эрдэс бүтээгдэхүүний импорт 32.9 сая ам.доллараар; авто агаарын ба усан замын тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд, ангийн импорт 171.9 сая ам.доллараар, хуванцар болон түүгээр хийсэн зүйлс; хаймар болон түүгээр хийсэн зүйлсийн импорт 36.6 сая ам.доллараар, чулуу, гөлтгөнө, шөрмөсөн чулуу, гялтгануур болон тэдгээртэй төстэй материалаар хийсэн бүтээгдэхүүний импорт 28.5 сая ам.доллараар тус тус өссөн ба ургамлын гаралтай бүтээгдэхүүний импорт 44.4 сая ам.доллараар, аж үйлдвэрийн төрөл бүрийн барааны импорт 24.5 сая ам.доллараар тус тус буурчээ.

Эрдэс бүтээгдэхүүний импорт

Эрдэс бүтээгдэхүүний импорт 1120.9 сая ам.доллар болж, өнгөрсөн оны мөн үеэс 32.9 сая ам.доллараар буюу 3.0 хувиар өслөө. Эрдэс бүтээгдэхүүний импортын 84.3 хувийг нефтийн бүтээгдэхүүн эзэлж байна. 2019 оны эхний 10 сард 945.5 сая ам.долларын 1502.0 мянган тонн нефтийн бүтээгдэхүүн импортолсон нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 196.4 мянган тонноор, үнийн дүнгээр 39.0 сая ам.доллараар тус тус өсчээ. Нефтийн бүтээгдэхүүний импортын 87.7 хувийг автобензин, дизель түлшний импорт, үүний 32.4 хувийг автобензин, 67.6 хувийг дизель түлшний импорт эзлэж байна.

Хүснэгт 3

Импортын гүйцэтгэл, УС-ийн барааны хэсгээр, мян. ам.доллар

2019 оны эхний 10 сард 426.6 мянган тонн автобензин импортолсон нь 2018 оны мөн үеийн дүнгээс 74.4мянган тонноор их байна. 2018 оны мөн үед нэг тонн автобензины импортын дундаж үнэ 706.0 ам.доллар байсан бол 2019 оны эхний 10 сард 600.4 ам.доллар болж 15.0 хувиар буурсан байна.

Дизель түлшний импорт 891.2 мянган тонн болж 2018 оны мөн үеийн гүйцэтгэлээс 197.3 мянган тонноор өссөн байна. 2018 оны эхний 10 сард нэг тонн дизель түлшний импортын дундаж үнэ 662.9 ам.доллар байсан бол энэ онд 616.3 ам.долларт хүрч 46.6 ам.доллар буюу 7.0 хувиар буурсан байна. Дизелийн түлшний импорт өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 89.3 сая ам.доллараар нэмэгджээ.

Бусад барааны импорт

2019 оны эхний 10 сард 1047.9 сая ам.долларын машин, тоног төхөөрөмж, цахилгаан хэрэгсэл, эд ангиимпортолсон байна. 2018 оны мөн үетэй харьцуулахад уг төрлийн барааны импорт 5.9 сая ам.доллараар буюу 0.6 хувиар буурсан байна.

Бүх төрлийн тээврийн хэрэгслийн импорт 924.7 сая ам.долларт хүрч 2018 оны мөн үеийн дүнгээс 171.9сая ам.доллараар өсчээ. Тайлант хугацаанд суудлын автомашин 61069, ачааны автомашин 19931 орж ирсэн байна. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад суудлын автомашины импорт 8225-аар, ачааны автомашины импорт 1288-аар тус тус нэмэгдсэн байна.

Импортын дүнд өндөр хувь эзэлдэггүй ч хүн амын хэрэгцээний нэлээд хувийг импортоор хангагддаг зарим нэр төрлийн бүтээгдэхүүний статистик үзүүлэлтийг сүүлийн 2 жилийн байдлаар харуулбал, 14нэрийн хүнсний бүтээгдэхүүнээс 3 нэр төрлийн бүтээгдэхүүний импорт 127.9 мян.ам доллараас 3562.2мян ам доллараар өсч, 11 нэр төрлийн бүтээгдэхүүний импорт 46.6 мян.ам доллараас 9599.1 мян ам доллараар буурсан байна. 2019 оны эхний 10 сарын байдлаар хүнсний гол нэрийн бүтээгдэхүүнээс үнийн дүнгээр хуурай сүүний импорт 127.9 мянган ам.доллараар, алим лийрийн импорт 3562.2 мянган ам.доллараар, шар будааны импорт 312.1 мянган ам.доллараар тус тус өссөн байна. Харин цагаан будааны импорт 3439.2 мянган ам.доллараар; элсэн чихрийн импорт 9599.1 мянган ам.доллараар, ургамлын тосны импорт 3478.2 мянган ам.доллараар тус тус буурсан байна.

Хүснэгтэд харуулсан 14 төрлийн гол нэрийн хүнсний бүтээгдэхүүнээс 10 төрлийн бүтээгдэхүүний импорт биет хэмжээгээр буурчээ. Тухайлбал, цагаан будааны импорт 2789.2 тонноор, сонгино сармисны импорт 9893.7 тонноор, элсэн чихрийн импорт 17268.7 тонноор тус тус буурсан байна.

Эдгээр хүнсний бүтээгдэхүүний импортын дундаж үнийн өөрчлөлтийг мөн хүснэгтэд харуулав. Үүнээс харахад цөцгийн тосны импортын тонн тутмын дундаж үнэ 665.1 ам.доллараар, байхуу цайны импортын дундаж үнэ 816.0 ам.доллараар тус тус өссөн бол, ургамлын тосны импортын дундаж үнэ 73.2ам.доллараар, хуурай сүүний дундаж үнэ 206.2 ам.доллараар тус тус буурсан байна.

Импортын бүтцийн хувьд эрдэс бүтээгдэхүүн, машин тоног төхөөрөмж, бүх төрлийн тээврийн хэрэгсэл, хүнсний бэлэн бүтээгдэхүүн болон үндсэн төмөрлөг түүгээр хийсэн бүтээгдэхүүний импорт давамгайлсан хэвээр байгаа бөгөөд 2019 оны эхний 10 сарын гүйцэтгэлээр дээрхи төрлийн барааны импорт нийт дүнгийн 77.6 хувийг эзэлж байна. Үүнд, эрдэс бүтээгдэхүүний импорт 22.1 хувийг, машин тоног төхөөрөмж, сэлбэгийн импорт 20.7 хувийг, бүх төрлийн тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд ангийн импорт 18.3 хувийг, хүнсний бэлэн бүтээгдэхүүний импорт 7.1 хувийг, үндсэн төмөрлөг түүгээр хийсэн бүтээгдэхүүний импорт 9.4 хувийг тус тус эзэлж байна.