УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн талаар Ерөнхий сайдад хандаж асуулга хүргүүлсэн. Түүнд хариу ирүүлсэн Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын албан мэдээллээр “Эрдэнэс Тавантолгой” компани нэгж хувьцаанд 25 төгрөгийн ногдол ашиг хуваарилахаар байна. Тус компанийн хувьд өнгөрсөн онд 720 гаруй тэрбум төгрөгийн цэвэр ашигтай ажилласан бөгөөд 1072 ширхэг хувьцаа эзэмшиж буй иргэн 2012 оноос хойш хүлээсний эцэст нийт 26,800 төгрөгийн ногдол ашиг авах тооцооллыг ийнхүү гаргажээ. Уг шийдвэрийг “Эрдэнэс Тавантолгой”-н Төлөөлөн удирдах зөвлөл энэ оны хоёрдугаар сарын 18-нд гаргасан бөгөөд өнөөдрийг хүртэл олон нийтэд компанийн зүгээс ногдол ашигтай холбоотой мэдээлэл өгч, эргэлзээг тайлсангүй.

Хэрэв С.Бямбацогт гишүүн асуулга тавиагүй бол иргэд нэгж хувьцаандаа хэчнээн төгрөгийн ногдол ашиг авахаа мэдэх аргагүй байлаа. Учир нь компани Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурлын мэдээллээ тас нуусан нь өнөөдөр иргэд төдийгүй иргэний нийгмийн байгууллагын эсэргүүцэл, бухимдалтай тулгарч, Компанийн тухай хуулийг зөрчсөн гэсэн шүүмжлэлд унаад байна. Компанийн удирдлагуудаас ногдол ашгийн хэмжээг хэвлэл мэдээллийнхэн болон “1072 хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах холбоо”-ны зүгээс удаа дараа шаардлага хүргүүлж, тодруулсан ч ямар нэгэн шийдвэр эцэслэн гараагүй хэмээн мэлзсэн юм.

Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн шийдвэр хувьцаат компанийн эцсийн шийдвэр гаргалт байдаг. Гэтэл 2.5 сая хувьцаа эзэмшигчтэй “Эрдэнэс Тавантолгой” ногдол ашгийн дүнгээ нууцалсан нь нийгэмд хардалт, компанийн удирдлагуудад үл итгэх байдлыг үүсгэлээ. Олон улсын зах зээлд хувьцаагаа гаргаснаар гурав хүртэлх тэрбум ам.долларын хөрөнгө босгох гэж байгаа компанийн засаглал ямар түвшинд байгааг эндээс тольдож болохоор.

Нүүрсний үнэ өндөр байснаар өмнөх гадаад, дотоод өр, авлагаа бүрэн барагдуулсан “Эрдэнэс  Тавантолгой”-н гүйцэтгэх захирал Б.Ганхуяг “Хариуцлагатайгаар хэлье, оны эцэст иргэддээ ногдол ашиг тараана” хэмээн 2018 оны есдүгээр сарын 12-нд хэлж байснаас хойш даруй хагас жилийн хугацаа өнгөрчээ. Түүний хэлснээр бол иргэд аль хэдийн хувьцааны ногдол ашгаа өдийд авчихсан сууж байх байлаа. Гэвч өнгөрсөн хугацаанд ийм зүйл болсонгүй. Харин өнөөдрийг хүртэл ногдол ашгаа иргэд хэзээ авах эсэх нь тодорхой бус хэвээр байна.

Засгийн газрын ээлжит хуралдаанаар Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Эрдэнэс Тавантолгой” компанид 1072 ширхэг хувьцааны ногдол ашгийг нэгдүгээр улиралд багтаан олгохыг үүрэг болгосон. Ингэж үүрэг чиглэл өгсөн цагаас хойш бүтэн улирал өнгөрч, хоёрдугаар улиралтай золголоо. Ногдол ашгийн дүн мэдээг компани зарласангүй. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Монголчууд байгалийн баялгаасаа ашиг хүртдэг баймаар байна. Үүнийг хэрэгжүүлэх эхний алхам нь “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьцааны ашгийг нэгдүгээр улиралд багтааж ард иргэддээ олгох ажил юм.

Өнгөрсөн жил “Эрдэнэс Тавантолгой” 720 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан. Үүнээсээ хуваалцах ёстой. Энэ бол бэлэн мөнгө тараалт биш, харин байгалийн баялгаас иргэн бүр хувь хүртэх боломжийг төр иргэндээ олгож байгаа хэлбэр юм" гэж онцолсон.

Санхүүгийн зохицуулах хороонд бүртгэлтэй нийт 305 хувьцаат компани байна. Үүнээс 26 нь 62.1 тэрбум төгрөгийн ногдол ашиг олгохоор болсон. Харин “Эрдэнэс Тавантолгой” хаалттай хувьцаат компани хэлбэрээр бүртгүүлсэн ч өнөөдрийг хүртэл тус хороонд Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн шийдвэрээ хуулийн дагуу танилцуулаагүй байна. Олон нийтийн хараа хяналт “Эрдэнэс Тавантолгой”-г онилж буй. Хэзээ ногдол ашгаа өгөх бол, хэзээ олон улсын хөрөнгийн биржээр хувьцаагаа нээлттэй арилжаалах вэ гэсэн асуулт хариулт нэхсээр. Гүйцэтгэх удирдлага, ТУЗ нь дөрвөн жил тутам буюу парламентын сонгууль болгоны дараа ёс мэт өөрчлөгддөг “Эрдэнэс Тавантолгой” хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаа энэ сарын 30-нд зохион байгуулахаар төлөвлөж байна.

Хэлэлцэх асуудлын жагсаалтад ногдол ашиг болон 2019 оны компанийн төсөвтэй холбоотой ганц ч үг, өгүүлбэр алга. Харин компанийн 2018 оны үйл ажиллагааны тайлан болон мөн оны санхүүгийн тайлангийн талаарх ТУЗ-ийн дүгнэлтийг хэлэлцэх юм байна. Хуралд оролцох эрхтэй хувьцаа эзэмшигчдийн нэрсийн жагсаалт гаргах бүртгэлийн өдөр даваа гарагаар дуусгавар болжээ.

Иргэдийн 1072 ширхэг хувьцааны ногдол ашиг 26,800 төгрөг байгааг “1072 хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах холбоо”-ны тэргүүн, уул уурхайн эдийн засагч Л.Наранбаатар “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн 2019 оны төсөвтэй холбогдуулан тайлбарласан юм. Түүний үзэж буйгаар компанийн энэ оны төсөв хэт үрэлгэн зардалтай болсон нь иргэдийн халаас руу орох ногдол ашгийн хэмжээг багасгажээ. Тухайлбал, удирдлагын зардалд 22 тэрбум, программ хангамж авахад 7.7 тэрбум гээд нийт 481 тэрбум төгрөгийн төсөв баталсан нь ногдол ашгийн хэмжээ нэгж хувьцаанд 25 төгрөгөөр хэмжигдэхэд хүргэсэн байна. Тоймлон хэлбэл, “ногдол ашгийн хулгай” хэмээн 2019 оны төсвийг иргэний нийгмийн байгууллагынхан үзжээ.

Ногдол ашгаас гадна олон улсын хөрөнгийн биржээр хувьцаагаа арилжаалах бэлтгэл ажил он дамнан үргэлжилж байна. Хэдий тийм боловч энэ ажил удаашрах болсон. Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Д.Сумьяабазар “Тавантолгойн IPO-г хийх болно” гэж мэдэгдсэн. Үүнийг хийхээс өмнө “Эрдэнэс Тавантолгой” компанид бүтцийн өөрчлөлт хийж, “Тавантолгой интернэшнл” компани байгуулна гэв.

IPO хийгдэхээс өмнө "Эрдэнэс Тавантолгой"-д бүтцийн өөрчлөлт хийгдэхээр байна

Энэ үед одоогийн удирдлагын асуудал ч хөндөгдөж мэдэхээр байна. Салбарын сайдын хэлснээр олон улсын стандартад хүрсэн, санхүү, хөрөнгийн зах зээлийн мэргэжлийг өндөр түвшинд эзэмшсэн, өргөн мэдлэг, туршлагатай, ийм түвшинд ажиллах гүйцэтгэх захирал шаардлагатай аж.

Үүнээс гадна ТУЗ-ийн есөн гишүүний дөрөв нь олон улсын түвшинд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, гаднын, хөндлөнгийн гишүүд байх ёстой гэж салбарын сайд өөрийн байр сууриа илэрхийлсэн. Тэгэхээр IPO хийгдэхээс өмнө “Эрдэнэс Тавантолгой”-н удирдлагын баг, Төлөөлөн удирдах зөвлөлд шинэчлэл өрнөх бололтой. Сайдын хэлсэн үг “Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөс “Эрдэнэс Тавантолгой”-н хувьцааг олон улсад гаргах шаардлагагүй гэж үзсэн” гэх олон нийтийн сүлжээгээр түгсэн мэдээллийг үгүйсгэсэн юм.

Хувьцаагаа хөрөнгө оруулагчдад санал болгох тус компанийн өмнө эрсдэлүүд шинээр гарч ирсээр. Тухайлбал, хөрөнгө оруулагчдын үргээсэн баривчилгаа, хууль эрх зүйны орчны тогтворгүй, тодорхой бус байдал, “Оюутолгой” компанийн тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгох асуудал, ирэх 20 оны сонгууль, “Салхит”-ын орд дахь ажиллагаа, “Эрдэнэт”ийн 49 хувь тойрсон үйл явдал “Эрдэнэс Тавантолгой”-н IPO амжилтгүй болох хэмжээний эрсдэлд яригдаж байна.

Харин нүүрсний зах зээлийн үнэ өндөр хэвээр байгаа нь “Эрдэнэс Тавантолгой”-н хувьцааг хөрөнгө оруулагчид худалдан авах эерэг нөхцөл болж байна. Ийм үед цаг алдах бус яарах л хэрэгтэй билээ. Ингэснээр илүү хожих магадлал нэмэгдэх юм. Хандлагыг харвал нүүрсний компаниуд моодноос гарчихаагүй байна. Мongolian Mining Corporation-ийн шинээр гаргасан 440 сая ам.долларын бондын ханшаас үүнийг харж болох юм. Бондын хүүгээ 9.25 хувиар тогтоосон тус компанийн 2024 онд хугацаа нь дуусах 440 сая ам.долларын бондод 740 сая ам.долларын захиалга ирсэн. Энэ нь “Эрдэнэс Тавантолгой”-д боломж байгааг илтгэх аж. Харин одоо цаг хожих л үлдэж байна. Нүүрсний үнэ биднийг хүлээхгүй.

Эх сурвалж: zgm.mn