Өмнөд хөрш БНХАУ иргэдээ оноогоор эрэмбэлэх төлөвлөгөөг өнгөрсөн оноос туршилтаар хэрэгжүүлж буйг Bloomberg мэдээлэв. Нийгмийн кредитийн тогтолцоо нэртэй энэхүү төлөвлөгөөний дагуу иргэдээ хууль дүрэм хэрхэн биелүүлж байгаад үнэлэлт дүгнэлт өгч, “үгэнд ордоггүй” зарим нөхдөд арга хэмжээ авах юм. Тухайлбал, шүүхийн шийдвэрт захирагдахгүй байгаа том толгойтнууд зээл, орон сууц авах, хүүхдээ хувийн сургуульд суралцуулах эрхгүй болно. Харин иргэний үүргээ үнэнч шударгаар биелүүлж яваа хүн урамшууллын оноо авах юм.

Гэхдээ “хар жагсаалт”-д орсон л бол насан туршдаа ад үзэгдэнэ гэсэн үг биш. Хэрэв тухайн хүн дутагдлаа зассан бол өнөөх эрхүүд нь эргээд сэргэх аж. Тус улс зөвхөн 2018 онд өр зээлээ төлөөгүй иргэдийг агаарын тээврийн 17 сая нислэг, галт тэрэгний таван сая аяллаас саатуулжээ. Даварсан нөхдөд даруулга тооцох тун аятайхан арга байгаа биз.

Хэрэв энэ хуулийг монголд оруулаад ирвэл өчнөөн сая, тэрбумын зээлээ эргэн төлдөггүй хэрнээ гадаадаар аялж, үнэтэй сургуульд хүүхдээ сургаж, улс төрийн өндөр албан тушаал хашаад байдаг нөхдийн ханд нь дарагдах байлгүй.

Түүнчлэн хятадын Соёл, жуулчлалын яамнаас авч хэрэгжүүлдэг арга хэмжээ монголд нэн дутагдалтай байгаа зүйлийн нэг. Тухайлбал, тус улс хилийн чанадад аялахдаа соёлгүй загнасан иргэдийн нэрийг нь зарлах, дахин хилийн дээс алхахыг нь хориглодог. Өөр улсад аялахдаа зодолдох, хулгай хийх, тэр ч байтугай хөшөө дурсгал өөд авирсан бол иймэрхүү шийтгэл амсдаг байна. Түүнчлэн онгоцоор нисэж явахдаа ослын хаалгыг нь санаандгүй онгойлгосон нөхрийг агаараар аялахыг нь хориглосон удаатай. Хилийн чанадад улсынхаа нэрийг хөөдсөн нөхдөд энэ мэтээр арга хэмжээ авч, иймэрхүү үйлдэл дахин давтагдахаас сэргийлдэг аж. Бас л монголд нутагшуулчихмаар аятайхан санаа.

Ардчиллын буянаар монголчууд хилийн дээс чөлөөтэй алхдаг болсноос хойш бараг гурван арван жил өнгөрчээ. Өдгөө хойд, өмнөд америкаас авахуулаад африкт хүртэл монголчууд ажиллаж, амьдарч байна. Монгол хүний толгой дээр нар жаргадаггүй гэж хэлэгдэх хүртлээ бидний цөөхөн монголчууд дэлхий нийтэд тархжээ. Гадаад харилцааны яамнаас өгдөг албан мэдээллээр монголын 140 гаруй мянган иргэн харь улсад төвхнөж байна. Гэхдээ албан бусаар буюу “хараар” амьдарч буй иргэдийг нэмж тооцвол энэ тоо бараг 300 мянгад дөхнө гэж ярьдаг. Ерөнхийдөө 10 монгол тутмын нэг нь өөр улсад амьдарч байна гээд хэлчихэд нэг их хол зөрөхгүй байх.

Гэвч гадагшлах урсгал нэмэгдэхийн хэрээр хилийн чанад дахь монгол иргэдийн талаарх бараан мэдээлэл чих дэлсэж, нүүр улайлгах нь улам ихсэх боллоо. Хамгийн сүүлд энэ сарын эхээр тайландад шил дараалан гарсан хулгайн хэрэг байна. Эхлээд монголын гурван иргэн тус улсын онгоцны буудал дээр хулгай хийж байгаад баригдан нэр, устайгаа зарлуулж, нүүр хийх газаргүй болсон. Гэтэл үүнээс хэд хоногийн дараа монголын өөр гурван иргэд тайландын хааны ордон байсан алдартай сүмд америк жуулчдын халаасыг ухаж байгаад үйлдэл дээрээ баригдав. Ер нь монголоос очсон бүлэг хулгайч тус улсад нэлээд олон удаа хулгайн хэрэг үйлдсэн бололтой. Ингээд олон хавар нэгэндээ гэгчээр хэдхэн хоногийн зайтай ар араасаа баригдав. Энэхүү шившигтэй явдлын дараа тайланд улс монголоос ирж буй хүмүүсийг нэмэлт анкет бөглүүлж байж хил нэвтрүүлэх эсэхээ шийдэх журам гаргасан юм. Нэг үхрийн эвэр доргивол… гэгчээр урт гартай хэдэн өгөр хулгайчаас болж нийт монголчуудын нэр олон улсад навс унасан нь энэ.

Харь орон дахь монголчуудын үйлдсэн хэргийг энэ мэтээр жагсаагаад байвал нэлээд урт үргэлжлэх болно. ЦЕГ-ын мэдээллээс харвал 2018 онд гадаадад амьдарч буй монголын 1400 орчим иргэн гэмт хэрэгт холбогджээ. Зөвхөн БНСУ-д гэхэд мянга орчим иргэн гэмт хэрэгт холбогдсон байна. Түүнчлэн БНХАУ-д 253 иргэн гэмт хэрэгт холбогдон шалгагдсанаас 109 нь хулгайн гэмт хэрэг үйлдсэн аж. Одоогоор монголын 167 иргэн харь улсын шоронд ял эдэлж байгаа юм.

• Монголын 167 иргэн харь улсын шоронд ял эдэлж байгаа. 

• Юу юугүй барьж, хорьж, торгоод байх биш, төрийн үйлчилгээ авах, хилээр гарах зэрэг зарим эрхийг нь хязгаарлахад л дүрэм зөрчигчид номондоо орно. 

• БНХАУ хилийн чанадад аялахдаа соёлгүй загнасан иргэдийн нэрийг нь зарлахаас гадна дахин хилийн дээс алхахыг нь хориглодог.

Уг нь гэмт хэрэгт холбогдсон, гадаадад амьдарч байхдаа хэрэг түвэг тарьсан бол гадагш явах  виз олгодоггүй. Гэвч монголчууд л болсон хойно яаж ийж аргалаад л хил нэвтрээд байгаа. Бүр хулгайн бүлгийнхэн хоорондоо тохиролцож байгаад бөөндөө гадагш гарч, гадаадынхны халаасыг хоосолдог гэх. Үүний нэгэн илрэл нь сая тайландад болсон хулгайн хэрэг болж байна. Уг нь улсын нэр хөөдсөн эдгээр нөхдийг л “Зөвхөн монголдоо” үлдээгээд, гадагш гаргадаггүй болмоор байна. Үүний тулд хил гаалийнхан хяналтаа сайжруулах ёстой. Хэрэв энэ хэвээрээ байвал дэлхий дахинд монгол хүний үнэлэмж, нэр хүнд буурсаар байх болно. Монголоос яваа гэхээр л хил дээр тусгайлан шалгаж, явдал чирэгдэл учруулаад байвал ямар олиг байхав. Энэ сард БНСУ-ын ЭСЯ-наас гаргасан мэдэгдэл олон нийтийн талцуулж, хэрүүлийн сэдэв болоод амжсан. Тус улсад виз мэдүүлсэн нэг монгол иргэний хүсэлтийг шийдвэрлэхэд дунджаар 70 хоног зарцуулж байгаа нь хэт удаан байна гэх гомдлын хариуд Солонгосын тал монголчуудыг дандаа хуурамч бичиг баримт бүрдүүлж, залилахыг оролддог тул хүсэлтийг нягтлахад цаг их зарцуулж байгааг тайлбарласан байна лээ. Тухайлбал, дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудын визийг хуурамчаар үйлдэн гадаад паспорт дээрээ дарах, нийгмийн даатгалын лавлагаа, хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, татварын тодорхойлолт, гэрлэлтийн бүртгэл, төрсний бүртгэлийн лавлагаа, банкны хуулга, таван сая төгрөг байршуулсан гэрээ, түрээсийн болон ажлын газрын тодорхойлолт, төрөл садангийн лавлагаа, оюутны тодорхойлолт, малчны тодорхойлолт... гээд байж болох бүхий л бичиг баримтыг хуурамчаар үйлдэн, виз мэдүүлэх болсныг нэгд нэгэнгүй дурджээ. Үнэхээр монголчуудаас л иймэрхүү заль, үл бүтэх үйлдэл гарна. Тиймээс улс орнууд монгол иргэдэд виз олгохдоо хатуурхаж, цаг их зарцуулахаас аргагүй. монголын нэр хүнд олон улсад ийм л байна.

Үнэндээ бидэнд өмнөд хөршөөсөө харж, суралцах зүйл дэндүү их байна. хэрэв хятадын тэрбум гаруй хүн өөр өөрийн дур зоргоор авирлавал юу болох билээ. Тиймээс дүрэм зөрчиж, том толгойлдог нөхдөө хянаж цагдах арга нэвтрүүлж, эхнээсээ үр дүнд хүрлээ. Юу юугүй барьж, хорьж, торгоод байх биш, төрийн үйлчилгээ авах, хилээр гарах зэрэг зарим эрхийг нь хязгаарлахад л дүрэм зөрчигчид номондоо орж байна. Тэгвэл монголд ч гэсэн хятадын энэ аргыг ашиглахад буруудах юун. Улс дотроо дур зоргоороо авирлаж, дүрэм журмыг уландаа гишгэдэг байдал бүр хэтэрч, олон улсын шинж чанартай болсныг бид алхам тутамдаа харж байна. Харь оронд хулгай хийж, хэрэгт орж яваа тэднийг хэн нэгэн Болд, Бат биш, монголчууд л гэж ерөнхийд нь нэрлэж, зарлана. Энэ мэт үл бүтэх нөхдийг хатуухан гараар барьж, таарсан шийтгэлийг нь оноож байхгүй бол монголын талаарх бараан мэдээлэл улам нэмэгдсээр байх нь.

Эх сурвалж: zgm.mn