Олимпийн аваргаа өлгийдсөн он цагийн тэр өдрүүдэд монгол үндэстэний эв нэгдэл дээр доргүй дээд цэгтээ хүрч тэр чигээрээ явсан бол тив дэлхийг ч дахиад эзлэх нь энүүхэнд байсан ч өнөөдөр утга учраа алдаж ус агаар мэт дутагдалд оржээ.  Угаасаа бид жудагтай ард түмэн унасан бөхөө ч хайрладаг ард түмэн эндсэн нэгнээ уучилдаг ард түмэн ингэн тэмээг ч уйлуулдаг ард түмэн эвтэй байхдаа дийлддэггүй ард түмэн гэдгээ дахин нэг санаж монголчууд бид харилцан буулт хийж эвлэрэх уучлах ухаарах замаар үндэснийхээ эв нэгдлийг хангахгүй бол  баруун зүүн хойд урд их гүрнүүдийн тасдаад хуваагаад тас цавчаад залгиад дуусгадаг дүрэмгүй тоглолтын хөлд үрэгдчих вий дээ.

Үндэсний эв нэгдэлд монгол хүн бүр би би гээд дайраад байлгүй бие биедээ зам тавиад өгч чаддаг сэтгэхүйтэй болсон үедээ амархан хүрчих боломжтой бөгөөд ялангуяа улстөрчид маань сэтгэхүйн хувьсгалаар нэг нэг шат буулт хийхэд л Нэгдсэн Монголоо босгох энүүхэнд байна. Сэтгэхүйн хувьсгалч нь сэтгэл зүрхээ хараал зүхэл хар пиар хар санаа бодлоос ангижруулж, хажуудаа дандаа гэрэл гэгээтэй зүйлийг цацруулж өөрийн өөрчлөлтөөрөө өрөөлийг хувиргаж чаддаг хүнийг хэлнэ.

Ардчилсан намаас ялалт авчирсан шинэ ерөнхийлөгч маань үндэсний эв нэгдлийг хангагч гэдэг утгаараа ч нам улс төр харгалзахгүйгээр Ардын намын Хулан, Тусгаар тогтнол эв нэгдлийн намаас Уянга нарыг албан ёсны зөвлөхөөрөө томилж, иргэний нийгмээс аюулгүй байдал судлаач Чулуунбат, авилгалын эсрэг тууштай тэмцэгч хуульч Туяацэцэг нарыг татан мэргэжлийн шинжээчээр ажиллуулж, Жанжин штабын даргаар мэргэжлийн бэлтгэгдсэн нэгнийг томилж байгаа нь үндэсний эв нэгдлийн эхлэл сайн үйлсийн жишиг яах аргагүй мөн.

Ардчилалынхан 1990 оноос хойш тархай бутархай тав зургаан нам байж байгаад 2000 онд Энхбаярт далан хоёр суудлаар дал мөрөөрөө цэвэр тавиулсан хойноо л сая ухаарч эвлэлдэн нэгдсэн тэр цагаас хойш монголын улс төрд тасралтгүй үзүүр түрүүнд явж байгаа нь эв нэгдэл ямар хүчтэй болохыг харуулж байгаа юм. Энэ бол яахав дотооддоо, харин гадаадынханд цэвэр тавиулаад өнгөрсөн хойно нь бид хоёр дахь удаагаа ухааръя, эвлэлдэн нэгдэе гэсэн ойлголт байхгүй одоо л ойлголцохгүй бол дахиад хэзээ ч байж мэднэ.

Үндэсний эв нэгдэлд ард түмэн бол доороо атгасан шагай шиг байгаа, харин өнөөгийн улс төрчид маань дээрээ нэн даруй учраа ололцож Үндсэн хуулиа үндсээр нь өөрчилж наад зах нь гэхэд Ардын хянан шалгах Хүний эрхийг хамгаалах дөрөв дэх засаглалыг  Үндсэн хуулиар бий болгож  гишүүдээр нь нам бус иргэдийг Их хурал ерөнхийлөгч шигээ ард түмнээс шууд сонгох, Улсын прокурор ч, Улаанбаатарын мээр ч, манай Ургамал сум дундын шүүгчийг ч гэсэн ард түмэн өөрсдөө шууд сонгож, хариуцлага алдсан ямарч төрийн  өндөрлөг албан тушаалтныг сонгосон шигээ огцруулдаг зэрэг тогтолцоог нэн даруй бүрдүүлэх шаардлагатай.  Энд бид эцэг өвгөдөөс өвлүүлсэн эрх чөлөө газар шороо тусгаар тогтнолын хувь заяаны асуудлыг ярьж байгаа бөгөөд ахмад үеийнхээ асар их үнэ цэнэ цус хөлсөөр олсон аз жаргалаа бид талцаж байгаад зүгээр нэг тавиад туучмааргүй байна.

Монгол Улсын мөнхийн эрхэм зорилго нь туурга тусгаар оршин тогтнох явдал бөгөөд үндэсний эв нэгдэл бол түүний тулгуур багана, монгол үндэстэний хөгжил цэцэглэлтийн гүүр,  элэг нэгтнүүдээ эх орон лугаа татах соронз, их монгол гүрнээ байгуулах үндэс, Чингэс хаан шигээ тэнгэрээс заяах лидераа гаргаж ирэх угтвар, Сүхбаатар жанжин шигээ хэлсэнчлэн цэнгэлийн манлайд хүрэх зам нь юм. Огтгүйгээс оройтсон нь дээр буюу  орос ардын Лучше поздно чем никогда гэсэн үгийг санаж эвлэлдэн нэгдэхийн ач тусыг эрүүл монгол хүн бүр оройтсон ч гэсэн ухаарахын цагт  эв нэгдлийн бамбарыг асаах хувьтай, мангас шиг мананцаруудаас  тэс ондоо сэтгэхүйтэй, тэрхүү ирээдүйн лидер маань тэнгэрийн зараал түмний хүслээр удахгүй төрөхөөр хаа нэгтээ дуншиж байгаасай.

Хорь гучин намууд өнгө зүс үзэл бодол үүх түүх угшил угсаагаараа нэгдээд хоёрхон хүчтэй нам болж хоорондоо бие биенээ хянасан шигээ байж байгаад бүр цаашлаад зөв нь буруугаа залгиад газар дээр ганцхан монгол нам төр түмэн баймаар чиг.  Гэхдээ дангаар ноёрхож даргын зөөлөн суудал авилга оффшор мөрөөдөж байгаа бол ёстой тэрүүн шиг худлаа юм байхгүй шүү, дэлхий нийтийн чиг хандлага тэс ондоо болсон өнөө үед, ард түмэн  авилга өглөг өргөл барьцанд нугасгүй дарангуйлагч хаантнаа өргөмжлөдөг бус харин өөртөө үнэнчээр зүтгэх боол-төрөө өөрөө сонгож огцруулж түүний ажлын хөлс унаа унаш утасны мөнгийг ч ард түмэн кармаанаасаа гаргаж байдгийн хувьд гагцхүү үнэнч шударгаар сайн ажиллахыг л шаардаж илжиг шиг эдэлдэг болсон цаг, өөрийн буруугаас бүү хэл өрөөл найзаасаа болоод өмнөд солонгосын ерөнхийлөгч шиг яллагддаг болсон цаг гэдгийг ирээдүйн лидерүүд улс төрчид маань эрхбиш ухаарч байгаа байлгүй.  Эс тэгвээс ард түмэн нэг л өдөр оймсийг нь гозолзуулж, тээр жилийн нэгний өдрөөс ч долоон дор юм болгохоо хэнээр ч заалгахгүй мэднэ. Монгол түмнийг Заяа нь түшиг!

 

ОУ-ын зэвсгийн шинжээч, хурандаа Доржпаламын Эрдэнэцогт