УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат хаврын чуулганы эхэнд АН-ын бүлгийг албан ёсоор татан буулгах төслөө спикерт өргөн барихаа мэдэгдэв. Ингэснээр АН хаврын чуулганаас эхлэн бүлэггүй, УИХ-ын дэд даргагүй ажиллах боллоо. УИХ-ын тухай хуульд бүлгийн хэмжээнд ажиллаж буй нам дэд даргатай байх хуулийн заалттай бөгөөд энэ дагуу АН-аас сонгогдсон УИХ-ын дэд дарга Я.Санжмятав ажлаа хүлээлгэн өгөх юм. Тус бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат энэ талаар мэдэгдэхдээ “Л.Болд гишүүний намаасаа түдгэлзэх сонголтыг хүндэтгэж байна. Үүссэн нөхцөл байдлаас шалтгаалан бүлэг татан буугдаж байгааг онцлох хэрэгтэй. Мөн АН-аас сонгогдсон УИХ-ын гишүүд сөрөг хүчний байр сууринаас парламентын үйл ажиллагаанд шүүмжлэлтэй хандах, гүйцэтгэх засаглалыг хянах үүргээ үргэлжлүүлэхэд энэ шийдвэр саад болохгүй” гэв. Мөн тэрбээр Эрдэнэт үйлдвэртэй холбоотой цаг үеийн асуудлаар сэтгүүлчдийн асуултад хариулсан юм.

-Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувийг “Монголын зэс” худалдан авах асуудалд таныг үүрэг оролцоотой байсан гэж ЗГХЭГ-ын дарга Л.ОюунЭрдэнэ мэдэгдсэн. Та яг ямар үүрэгтэй ажилласан юм бэ?

-Өнгөрсөн долоо хоногт би гадаад томилолттой байсан. Энэ хооронд янз бүрийн мэдээлэл гарсан байна. Тэгэхээр мэдээллийг нээлттэй өгөх нь зөв гэж би үзэж байгаа. 2016 оны зургадугаар сард миний бие Аж үйлдвэрийн сайдын хувиар Эрдэнэтийн 49 хувийн асуудлыг Засгийн газрын хуралдаанд оруулсан. Тухайн үед ОХУ-ын “Ростек” компанийн захирал Сергей Чемезов гэж хүнээс бичиг ирсэн. Үүнийг монгол хэлэнд орчуулаагүй байна. Одоо Засгийн газар үүнийг орчуулж олон нийтэд үзүүлээсэй. Энэ бичиг дээр Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газар яагаад мөнгө гаргах боломжгүй байсан талаар ойлгомжтой нэг өгүүлбэр бий. Тэр нь “Ростек компанийн хувь эзэмшлийг худалдан авах бол төлбөрийг ажлын 12 хоногоос доошгүй хугацааны дотор шилжүүлэх ёстой” гэсэн агуулгатай. Энэ бичиг 2016 оны зургадугаар сарын 1-нд Монгол Улсын Засгийн газарт ирсэн. Монголын Засгийн газарт энэ ажлын 12 хоногийн хугацаанд эрх зүйн шийдвэр гаргах, 400 сая ам.доллар босгож чадах уу, үгүй юу гэдэг асуудал тулгамдсан. Засгийн газрын гишүүд дотроо үүнийг ярьж, би Аж үйлдвэрийн сайдын хувьд “Монголын төр үүнийг 12 хоногийн дотор худалдаж авах боломжгүй” гэж үзэж байгаагаа хэлсэн.

-Төрд мөнгө байгаагүй гэдгийг та яаж нотлох вэ?

-Тухайн үед эдийн засгийн хүндрэлтэй үе тохиож төрд мөнгө байгаагүйг бүгд л мэдэж байсан. Мөн 12 хоногт багтааж Монголын төр тэр их хэмжээний мөнгийг босгож чадахгүй байсан.

-УИХ-аар хэлэлцүүлээгүй гэдэг дээр гол буруу байгаа юм биш үү?

-Ярихад амархан санагдавч хийхэд хэцүү л дээ. Тэр үед тавдугаар сарын 20-нд УИХ-ын ээлжит чуулган сүүлийн хурлаа хийгээд завсарлачихсан байсан.

ЗГ хүчингүй болсон тогтоолоор “Эрдэнэт”-д онц дэглэм тогтоосон

Тухайн үеийн Засгийн газрын хуралдааны нууцын зэрэглэлтэй тэмдэглэл ил болсныг бүгд мэдэж байгаа. Тэр тэмдэглэлийн гурав дахь заалтад “УИХ-ын ээлжит сонгууль болохтой холбогдуулан УИХ-ын 2016 оны хаврын ээлжит чуулган завсарласан тул хэлэлцүүлэх боломжгүй байна. Гэлээ ч Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувийг худалдан авсан тухай УИХ-д танилцуулан, хэлэлцээрийг соёрхон батлуулах, хуулиудыг хүчингүй болгох тухай УИХ-д оруулах асуудлыг Аж үйлдвэрийн сайд Д.Эрдэнэбатад даалгасан” гэсэн мэдээлэл байна. Хэрвээ төрийн залгамж чанар, уламжлалаа дагасан бол дараагийн шинэ парламент бүрдэхэд энэ асуудлыг хэлэлцээд шийдвэрлэх боломж нь байсан.  Харамсалтай нь улс төр хийгээд явчихсан.

Би сайдын хувьд нэгэнт төр худалдан авах боломжгүй юм бол “хүний нохой идэхээр өөрийн нохой идэг” гэсэн байр суурийг баримталсан. Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувь монголчуудад ирж, 100 хувь манай улсын өмчлөлд байна гэдэг нь улс төрийн зөв шийдвэр гэдэгт итгэлтэй байсан учраас гарын үсэг зурсан. 2016 онд Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувь ОХУ-ын мэдэлд байхад манай төсөвт 70 тэрбум төгрөг оруулсан байдаг. Харин 2018 онд 100 хувь монголчуудын мэдэлд ирээд улсад төлсөн татвар ес дахин нэмэгдсэн. Тэгэхээр эдийн засгийн хувьд ч ашигтай шийдвэр болсон нь харагдаж байна.

-400 сая ам.долларыг бүрдүүлэхэд таныг Аж үйлдвэрийн яамнаас 90 сая ам.доллар шилжүүлсэн гэж мэдэгдсэн. Үүнийг тайлбарлахгүй юу?

-Тухайн үед манай яаманд 90 сая ам.доллар байтугай есөн мянган доллар ч байгаагүй. Хүснэгтээр намайг Аж үйлдвэрийн яамнаас мөнгө гаргасан юм шиг үзүүлж байна лээ. Үүнийг би улс төр хийхийн тулд Аж үйлдвэрийн яамыг хамаатуулах гэсэн оролдлого гэж харж байна. Тийм юм байхгүй. Үүндээ тэр мэдээлэл хийсэн хүмүүс тайлбар өгөх байх. Аж үйлдвэрийн яамны тухайн үеийн санхүүгийн бүх зүйл ил байгаа. Тэндээс шүүгээд үзээрэй.

-Эрдэнэт үйлдвэрт онцгой дэглэм тогтоосон үйл явдлыг та юу гэж дүгнэж байна вэ?

-“Эрдэнэт”-д онцгой дэглэм тогтоосон хоёр дахь тохиолдол боллоо. Энэ бол үндсэн хууль зөрчсөн үйлдэл мөн. шинэ үндсэн хуулийг баталж өмнөх хуулиуд бүгд хүчингүй болсон. Гэтэл Засгийн газар сая хүчингүй болсон хуулийн заалт барьж ажиллалаа. Үндсэн хуульд шинэ үндсэн хуулийг баталснаар өмнөх төрийн хэрэглэж байсан бүх хууль, тогтоол хүчингүй болно гэсэн байдаг. Гэтэл 1991 оны Бага хурлын тогтоолыг одоогийн Засгийн газар ашигласныг ойлгохгүй байна. ЗГХЭГ-аас үүнийгээ тайлбарлах хэрэгтэй. Одоо Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувиар улс төржөөд байх хэрэггүй. Улс төржиж болдог сэдэв, болдоггүй зүйл гэж бий. Харин Засгийн газар Эрдэнэт үйлдвэрийг бүхэлд нь барьцаалж 100 гаруй сая ам.долларын бодит хохиролд учруулсан хэргийн талаар арга хэмжээ авахгүй бол болохоо байлаа.

Эх сурвалж: zgm.mn