УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Валютын зохицуулалтын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэж эхлээд байна. Уг хуулийг УИХ-ын гишүүн М.Оюунчимэг нарын гишүүд өргөн мэдүүлж, УИХ-аар хэлэлцүүлж эхэлсний дараа Ерөнхийлөгч Х.Баттулгаас мөн дахин өргөн барьсан юм. Эцэст нь уг хоёр хуулийг нэгтгэн УИХ-аар хэлэлцэж байна. Хоёр өөр санаачлагчтай ч нэг ижил нэртэй энэ хуулийн ялгаа юунд байгаад олон нийт ихээхэн анхаарал хандуулж буй юм.

“Оюу толгой” ХХК нь борлуулалтын орлогоо Монголын банкаар дамжуулахгүй байсаар өнөөдрийг хүрсэн. Өнгөрсөн хугацаанд тус компанийг гадны банкаар бус Монголоор дамжуулахыг Засгийн газраас шаардсаар ирсэн билээ.

Валютын зохицуулалтын тухай хууль нь “Оюу толгой” компанийн жилийн орлого болох 3 тэрбум долларыг Монголбанкаар дамжуулах зорилготой юм. Өнөөдрийн байдлаар “Оюу толгой”-гоос өөр компани гадаадад дансаа байршуулаагүй байна. Тиймээс тус хууль өнөөдөртөө “Оюу толгой” компанид зориулагдаж буй. Цаашид тэрбум ам.долларын экспорт хийдэг, хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах томоохон орд гарвал энэхүү хууль үйлчлэх юм.

“Оюу толгой” компани нь ашиг орлогоо Монголын банкаар дамжуулах шаардлагагүй гэж тайлбарласаар ирсэн. Энэ нь хөрөнгө оруулалтын гэрээний 9.10.3-т “Бүтээгдэхүүний экспорт, борлуулалт, солилцооноос гадаад улсад олсон бүх орлогоо гадаад улсад хадгалах болон чөлөөтэй зарцуулах эрхтэй” буюу орлогоо заавал Монголын банкаар дамжуулах эсэх нь өөрсдийн мэдэх асуудал гэж заасантай холбоотой.

Тус компаниас “Танай арилжааны банкууд жижиг байна. Дампуураад харилцах дахь мөнгө алга болгочихвол яах юм бэ. Мөн танай татварын байцаагч нар дуртай үедээ ирээд данс хаагаад байх юм” гэж хэлээд, хөрөнгө оруулалтын гэрээндээ орлогоо Монголын банкуудаар дамжуулахгүй байж болно гэсэн заалт оруулсан гэдэг.

Тиймээс хууль санаачлагчид Монголбанкныхан  "Оюу толгой"-той “Монгол Улсын Төв банк дампуурахгүй. Дурын татварын байцаагч ирээд данс хаахгүй. Бид арилжааны банкнаас өөр байгууллага гэж яриад, дансыг нь авах тухай асуудлыг ярьсан байна. Тиймээс ч уг хуульд “Оюу толгой”-н орлогыг Монголбанкаар дамжуулна гэж тусгайлан заажээ.

Хууль хэрэгжээд ирвэл “Оюу толгой” компанийг гурван тэрбум долларын ашгаа Монголбанкаар дамжуулж, хууль мөрдөж ажиллахыг сануулах нь чухал юм. Учир нь тус компани нь Монгол Улсын хууль тогтоомжийг үл тоож хэрэгжүүлэлгүй явж ирсэн түүх бий. Цаашлаад төлөх ёстой татвараа төлөлгүй 150 сая ам долларт хүргэсэн. Энэ мэт учир дутагдалтай олон асуудал бий учир ядаж орлогыг нь Монголбанкаар дамжуулах хууль хэрэгжиж буйд олон нийт талархалтай хандаж байна.

“Оюу толгой”-н орлого гадны банкаар дамжсанаас үүдэн ямар хэмжээний баялаг, ямар гэрээгээр гараад, хэдий хэмжээний мөнгө нь орж ирээд байгаа нь мэдэгдэхгүй мэдээлэл бий. Тэгэхээр татвар авах сууриа бид бас мэдэхгүй байгаа гэсэн үг. Иймд энэ хуулийн төсөл валютын нөөцийг бүрдүүлэх, цаашлаад Үндсэн хуулийн 6.1-т байгалийн баялаг ард түмний мэдэлд, төрийн хамгаалалтад байна гэсэн заалт хэрэгжихэд томоохон түлхэц үзүүлэх юм.

Ерөнхийлөгчийн санаачлан өргөн барьсан хуулийн ерөнхий концепци нь стратегийн чухал ордууд, цаашлаад “Оюу толгой” руу чиглэсэн бол М.Оюунчимэг нарын гишүүдийн өргөн мэдүүлсэн нь валютын захын бүтэц зохион байгуулалт, урсгал, арилжаанд оролцогчдод тавих хяналт, ханшийн хөөрөгдөл, хэлбэлзлийн эсрэг авах арга хэмжээ, оролцогчийн хүлээх үүрэг хариуцлага зэрэг өнөөгийн тулгамдсан асуудлыг цогцоор шийдвэрлэх боломжтой болно гэж үзсэн байна.

Мөн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт бараа, ажил, үйлчилгээний үнийг үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгөөр илэрхийлж, төлбөр тооцоо гүйцэтгэх харилцааг нэгтгэх зарим хуулийн этгээдийн онцлогийг тусгах, хяналт, хариуцлагыг тодорхой болгохын зэрэгцээ гадаад секторын статистик, тоон мэдээллийн чанарыг олон улсын жишигт нийцүүлэх ач холбогдолтой аж.

Гэхдээ хуулийн төслүүдийг хамтатгаад хэлэлцэх бүрэн боломжтой гэж хууль санаачлагчид үзэж хэлэлцүүлж эхлээд байгаа билээ.