ШУА-ийн эрдэмтэд нүүрсний үнсийг дахин ашиглаж, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх туршилт, судалгааг зургаан жилийн турш явуулсны үндсэн дээр шинэ стандарт батлуулж, өнгөрсөн жилээс үйлдвэрлэлд нэвтрүүлжээ. Академич Ж.Тэмүүжингийн баталсан шинэ технологи эдийн засгийн үр өгөөжөөр толгой цохиж байна. Тэрбээр цахилгаан станцийн нарийн ширхэгт үнсийг бетон зуурмагийн найрлагад дахин ашиглах боломжийг нээгээд буй. “ДЦС-4” ТӨХК-ийн цахилгаан станц жилд 340 мянган тонн үнс гаргаж байгаагийн 30 мянган тонн нь нарийн ширхэгт үнс юм. Монгол улсын хэмжээнд зөвхөн энэ станцаас нарийн ширхэгт үнс гардаг бөгөөд найман зуухны нэгд нь суурилуулсан цахилгаан шүүлтүүрийн тусламжтайгаар ялгаж авдаг аж. Цахилгаан шүүлтүүрээр боловсруулсан нарийн ширхэгт үнсийг бетоны бүтцэд ашиглах туршилт амжилттай болсон бөгөөд барилгын материалын шинэ стандарттай болж, өнгөрсөн жилээс албан ёсоор үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэхийг зөвшөөрчээ.
Өөрөөр хэлбэл, бетоны найрлагад орох цементийн 20 хувийг нарийн ширхэгт үнсээр орлуулахыг стандартаар зөвшөөрөөд байгаа юм. Өмнө нь станцийн үнсийг бетоны найрлагад ашиглаж байсан ч Цөмийн энергийн төв, МХЕГ-аас цацраг идэвхт хог хаягдал гэж үзээд хориглож байсан. Харин академич Ж.Тэмүүжин нарийн судалсны үндсэн дээр цахилгаан шүүлтүүрээс гарсан нарийн ширхэгт үнсний цацраг идэвх бодисын хэмжээ хүний эрүүл мэндэд нөлөөлөхгүйг тогтоосон нь дахин бетонд ашиглах боломжийг бий болголоо. Өдгөө бетон үйлдвэрлэгч компаниуд үнсний шинэ технологийг хэдийн ашиглаад эхэлжээ. Үүний үр дүнд бетон зуурмаг үйлдвэрлэгч компаниудын зарлага 20 хувиар хэмнэгдсэн байна. Түүнчлэн “ДЦС-4” ТӨХК-ийн цахилгаан станциас гарсан нарийн ширхэгт үнсний борлуулалтын орлого ч гурван тэрбум төгрөгт хүрээд байгаа юм. Мөн нарийн ширхэгт үнс нь бөмбөлөг хэлбэрийн гадаад бүтэцтэй учир цемент бетонд холиход харилцан гулгалтыг сайжруулахын зэрэгцээ усны орцыг багасгаж, бетоны чанарыг нэмэгдүүлдэг байна.
Ингэснээр усны хэрэглээ тодорхой хэмжээгээр багасч, эдийн засгийн үр өгөөж нь давхар нэмэгддэг байна. Үүнээс гадна энэ үнсийг барилгын материалд дахин хэрэглэхийг зөвшөөрснөөр эрчим хүчний салбар тэр тусмаа цахилгаан станцад үүсээд байгаа бэрхшээлийг шийдэх гарц боллоо. Өнөөдрийн байдлаар ДЦС-3 ТӨХК-ийн цахилгаан станцын 42 га газар эзэлдэг хаягдал үнс хадгалах сав дүүрсэн тул шинээр байгуулах нөхцөл үүсээд байгаа. Мөн 1.4 сая метр. Куб эзэлхүүнтэй IV станцын үнсний саванд дөрөвхөн жилийн үнс хадгалах зай үлдээд байсан юм. Үүнээс гадна “ДЦС 3” ТӨХК-ийн цахилгаан станцийг 250 мегаваттаар өргөтгөх гэрээг ОХУ-тай байгуулсан ч үнсний сав шинээр байгуулах боломжгүйгээс уг төсөл гацах хэмжээнд хүрсэн бас нэг зовлон бий. Үнсний савыг өргөтгөхгүйгээр 250 мегаваттын өргөтгөл хийх боломжгүйг салбарын сайд нь учирлаж, тус станцийнхан нийслэлийн удирдлагаас газар царайчилдаг тухай ярьж байсан. Харин ШУА-ийн Хими, хими технологийн хүрээлэнгийн шинэ технологи энэ бэрхшээлийг шийдэх гарц болж байгаа юм.
Бетоны үнсийг “үйлдвэрлэдэг” цахилгаан шүүлтүүрийг нэмэгдүүлснээр хаягдал үнсний хэмжээ багасна. Мөн зуны улиралд бетонд холих стандартын үнсээрээ борлуулалтын орлогоо нэмэгдүүлэх боломж ч бас бий. Мөн Ж.Тэмүүжин шинэ технологийн судалгаангаараа гэр хорооллоос гарч байгаа үнсийг бохир ус цэвэршүүлэхэд ашиглах боломжийг бас нээжээ. БОАЖЯ-ны судалгаагаар өвлийн улиралд Улаанбаатарын гэр хорооллоос 180 мянган тонн үнс гарч, нийт хог хаягдлын 49.1 хувийг эзэлж байгааг тогтоосон байна. Үүнд үндэслэн БОАЖЯ Цагаандавааны хогийн цэгт үнс булшлах төсөл боловсруулж, НБОГ, нийслэлийн төлөвлөлтийн газраар батлуулахаар хөөцөлдөж буй. Харин үүний оронд ШУА-ийн Хими, Хими технологийн хүрээлэнгийн шинэ нээлт болон технологийг дэмжвэл үр өгөөж нь илүү байх боломжтой. Мөн академич Ж.Тэмүүжин гэр хорооллоос гарч байгаа үнсийг боловсруулан бохир ус шүүхэд ашиглаж болохыг тогтоожээ. Тус хүрээлэнгийнхэн төв цэвэрлэх байгууламжтай хамтран гэр хорооллоос гарсан үнсийг үрэл хэлбэрт оруулан бохир усны анхны шүүлтүүрт ашиглан туршихад хорт бодисын 60-90 хувийг нь шингээж авч байгаа нь нотлогдсон байна. Өнөөдөр энэ туршилт Харгиа цэвэрлэх байгууламж дээр амжилттай хэрэгжиж байгааг академич нар онцолж байна.
Эх сурвалж: zgm.mn
