Тэрээр “Тавантолгойн ордыг ашиглах хэлэлцээрийг байгуулж байгаа нөхцөлөөс харахад Монгол Улсын эдийн засаг нэг зах зээлээс бараг бүрэн хамааралтай болох нөхцөл үүсч байна. Энэ нь 2010 онд Улсын Их Хурлаар баталсан Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалд заасан нэг улсын хөрөнгө оруулалтыг нийт хөрөнгө оруулалтын гуравны нэгээс ихгүй байлгана гэсэнтэй нийцэхгүй байна. Өнөөдөр байгуулахаар төлөвлөж байгаа эдгээр гэрээ, хэлэлцээрийн төслийг харахад Монгол Улсын үндэсний эрх ашгийг хангаж чадаагүй байна. 

ТУХАЙЛБАЛ,

Тавантолгойн ордыг ашиглах гэрээг 30 жилээр байгуулж, дахин 30 жилээр сунгах, Иргэдийн эзэмшиж буй 1072 ширхэг хувьцааг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах тухай тохиролцоо хийгдээгүй, Нэмэлт хайгуул хийгээд, нөөцийг нь яах нь тодорхойгүй, дөрвөн тэрбумын хөрөнгө оруулалтад одоо оруулсан “Энержи Ресурс” компанийн хөрөнгө оруулалтыг хамруулсан, Төмөр зам өргөтгөх бол зөвхөн хөрөнгө оруулагч нөгөө тал хийх эрхийг олгосон, төрийн өмчит “Монголын төмөр зам” ХК-ийн зардлыг шалгасны дараа төлөх, нөгөө талын хөрөнгө оруулалтыг үнэлэхгүйгээр байгаагаар нь тооцох зэрэг заалтууд оруулж, гэрээ байгуулсны дараа цуцалсан тохиолдолд хөрөнгө оруулагч “Шинхуа” компанийн 30 жилд олох байсан ашгийг төлөх үүрэг хүлээсэн байна.

Монгол Улсад илт хохиролтой гэрээ, хэлэлцээр байгуулахыг би зөвшөөрөхгүй. Улсын Их Хурлын 2010 оны 39 дүгээр тогтоолын дагуу Тавантолгойн ордыг ашиглах гэрээг Улсын Их Хурал яаралтай хэлэлцэж шийдвэрлэх ёстой. Хэрэв Тавантолгойн ордыг ашиглах гэрээ, хэлэлцээрийг Улсын Их Хурлаар хэлэлцүүлэхгүйгээр өнөөдөр гарын үсэг зурах шийдвэр гаргасан, гарын үсэг зурахаар оролдсон сайд нарт хариуцлага тооцон огцруулах болно гэдгийг мэдэгдье” гэсэн юм.

Товчхондоо тэрээр Тавантолгойн ордыг “Энержи Ресурс” буюу ММС-д үнэгүй шахуу өгөх гэж байсныг ийнхүү зогсоосон юм. Учир нь “Тавантолгойн ордыг ашиглах төслийн компанийн 51 хувийг эзэмшихээр шалгарсан “Энержи Ресурс”-ийн хувьцаа нь толгой компани болох Кайманы арлын “ММС” компани гэдэг нь хэдийнэ ил болсон юм. "Хонконг"-ийн хөрөнгийн биржийн 2015 оны нэгдүгээр сард гаргасан мэдэгдлээр бол “ММС” компанид Монголоос “MCS” 43.7, "Шунхлай" групп 4.9, "Петровис" 3.6 хувийн хувьцаа эзэмшдэг гэж мэдэгдэж байсан юм. Монголын эдгээр компани нийлээд “ММС”-ийн хувьцааны 57.7 хувийг эзэмшиж байгаа юм. Гэхдээ “ММС” нь нээлттэй компани учраас хэрвээ гадны ямар нэгэн том компани манай дээрх компаниудын хувьцааг худалдаж авбал “ММС”-д эзлэх Монголын компаниудын өмчлөл 51 хувиас буух магдалалтай байсан юм. 

Үүнээс ердөө жил гаруйхны дараа Хонконгийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй ММС буюу “Энержи Ресурс” компани санхүүгийн хүндрэлд орж, зээлийн төлөлтөд асуудал үүссэнээ зарлаж байлаа.  Тухайн үед хэвлэлүүд “З.Энхболд Тавантолгойг “Энержи Ресурс"-т өгөлгүй авч үлдсэнээр 800 сая ам.долларын өрөнд урд хөршид алдахаас сэргийлж чадлаа” гэж мэдээллэж байсан юм.

Харин өнөөдөр “Энержи Ресурс” буюу MMC-д үнэгүй шахам өгөх гэж байсан өнөөх Тавантолгойн нөөц 6 тэрбум тонн биш, найман тэрбум тонн болох нь тогтоогдож, гадны хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг татаж байна. Шууд 715, шууд бусаар 7000 гаруй ажлын байр бий болгожээ. Мөн зөвхөн энэ онд 400 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрүүлжээ. Одоо гаднаас IPO босгох том мөрөөдөлтэйгөөр салбар яам нь ажиллаж байна. 

2015 онд Тавантолгойн ордыг авч чадаагүй хэсэг бүлгээс явуулж байсан олон сөрөг хэвлэлийн мэдээ дунд УИХ-ын дарга асан З.Энхболд “Тавантолгой төслийг дараачийн УИХ-д үлдээнэ” гэж дуугарч чадсаныг тэмдэглүүштэй. Нэг ёсондоо “Аль нам Тавантолгойг төслийг эрчимжүүлэх нь хамаагүй. Ард түмэнд ашигтай байдлаар Тавантолгой хөдлөх учиртай” гэж “Эрдэнэс Тавантолгой”-г үлдээсэн гэхэд болно. 

Өнөөдөр "Эрдэнэс Тавантолгой" алдарт “Чалко”-гийн гэх тодотголтой өрийг төлж, дэлхийн зах зээл дээр нүүрсний үнэ өссөний үр шимээр 2016 оноос хойш 2 их наяд төгрөг олжээ. Одоо ард түмэнд үр өгөөжөө өгч эхлэх тэр цаг хугацаа ойр байгаасай. Зүгээр өгчихөлгүй аваад үлдэж болсон юм чинь үр шим нь Монголын өрх бүрт ирээсэй гэх их хүлээлт л бидний өмнө байна. Энэ сарын 16-нд Тавантолгойн хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит бус хурал болно. Энэ хурлаар нээлттэй хувьцаат компани болсноо зарлах ажээ.