Ул өсгий нь элэгдэлгүй угласан гутал бараг шинээрээ байхаас эхлээд унадаг дугуйн ач тус асар их гэдгийг миний бие унадаг дугуйн хаант Голланд улсад арав гаран жил ажиллаж амьдрахдаа өөрийн биеэр мэдэрсэн нэгэн. Голланд иргэдийн дундаж наслалт 82 байдаг нь дугуй их унадагтай холбоотой  болов уу. Дээхнь үеийн социалист монгол нийгэмд номын хулгайг гэмт хэрэгт тооцдоггүй гэсэн ойлголт байсантай адил капиталист голланд улсад унадаг дугуйн хулгай нь хулгайд тооцогддоггүй гэсэн яриа бий.  Голланд улс 16 сая хүнтэй ч 16 сая дугуйтай, хаад ноёд сайд дарга нараасаа эхлээд хамгийн их дугуй хэрэглэдэг үндэстэн, нийт хүн амын бараг тал хувь нь өдөр тутмын байнгын тээврийн хэрэгслэлээ унадаг дугуй болгосон ард түмэн.

Унадаг дугуй нь хүний эрүүл мэнд байгаль орчин нийгэм эдийн засаг зам тээвэр гээд олон талын ач тустай бөгөөд ер нь унадаг дугуй, ганзагын наймаачдын ганц найз болдог скоч хоёрыг бүтээсэн хүнд бараг Нобелийн шагнал өгөхөд болохгүй нь юу байхав.  Эрдэмтэн судлаачдын баталснаар унадаг дугуй нь тархины сэтгэн бодох чадвар, хоолны шингэцийг сайжруулдаг,  нойр хоолонд эерэгээр нөлөөлдөг,  дугуйгаар явж цэвэр агаар хүчилтөрөгчөөр илүү амьсгалснаар эд эс төлжиж хүнийг арван насаар залуужуулдаг,  зүрх судас яс үе мөч тархи толгой стресс өвчлөлийг арилгаж эдгээр өвчлөл болон хорт хавдар артросис бусад өвчлөлд өртөх эрсдлийг тавин хувиар бууруулдаг,  нийтийн тээврээр зорчихдоо авч болзошгүй халдварт өвчлөлийг эрс багасгадаг,  өвдөгний өвчнийг эдгээх увидастай, үений хэлхээс хоорондын хөдөлгөөнийг сайжруулж, чихрийн шижин өвчлөлийг тавин хувь бууруулдаг,  өөх шатааж жин бууруулж булчин шөрмөс чангалдаг, биеийн дархлаа  сайжруулдаг зэрэг эрүүл мэндийн олон чухал ач холбогдолтой тул дугуй унах нь хүн эрүүл саруул байж эх орон улс нийгэмдээ ихийг бүтээж, элгэн садан үр хүүхдүүддээ он удаан жилээр үзэгдэж харагдан урт наслаж удаан жаргахын нэг үндэс яах аргагүй мөн.

Унадаг дугуй бол ямар нэг бохирдол үүсгэдэггүй байгаль орчинд ямар ч сөрөг нөлөөгүй тээврийн хэрэгслэл бөгөөд  өдөрт дунджаар 10 км дугуйгаар ажилдаа ирж очих нь тухайн хүн машинаар ийм зайд зорчин  жилдээ ялгаруулах 1500 кг хүлэмжийн хийнээс татгалзан байгаль орчноо хамгаалахад өөрийн хувь нэмрээ оруулж байна гэсэн үг. Дээрх хорт хүлэмжийн хий нь  хүмүүсийн мэдрэлийн системийг хөнөөдөг,  дэлхийн  озоны цоорхойг үүсгэдэг, орчны агаарын гол бохирдуулагч  болдог учраас  та дугуйгаар явснаар  хүмүүсийн амьсгалын зам болон бусад олон өвчин эмгэг өвчлөлийг тодорхой хэмжээгээр бууруулж,  хүний өөрийн эрүүл мэнд төдийгүй байгаль эх дэлхийн эрүүл мэндийг давхар сахин хамгаалж  байна гэсэн үг.

Унадаг дугуй нь гэр бүл найз нөхдийг эрүүл саруул амьдралын зөв хэв маяг уруу татан оруулж  хэвшил хобби болгодог, хамт олон гэр бүлээрээ дугуйн аялалд хамтдаа явах боломж олгодог,  хүнийг урам зориг эрч хүч аз жаргалаар дүүргэдэг,  хамт олон ажлын карьер нийгэмд эзлэх байр суурьд эерэг нөлөө үзүүлдэг зэрэг нийгмийн ач холбогдолтой.  НАТО-гийн цэргүүд Ирак Афганистанд унадаг дугуйгаар үүрэг гүйцэтгэхэд нутгийн ардууд ихэд талархалтайгаар хүлээн авч  террорист халдлагууд  цөөрч байсан тохиолдол бий.

Эдийн засгийн хувьд, унадаг дугуй нь мэдээж замын татвар даатгал бензин маслонаас эхлээд өрхийн төсөв хөрөнгө хэмнэдэг,  хамгийн хямд төсөр хялбар тээврийн хэрэгслэлээс гадна  улс орны хувьд асар өндөр өртгөөр тавьдаг засмал замыг ачааны болон бусад машин тэрэг шиг эвдэж сүйтгэдэггүй, хувь хүний хувьд бол хаагуур л бол хаагуур яваад хаана ч зогсоол паркинг хийгээд ажил төрлөө хурдхан шуурхай  амжуулах боломж олгодог,  цаг зав мөнгө төгрөг хэмнэдэг эд. Өдөрт 10 км дугуйгаар ажилдаа ирж очих нь жилдээ хамгийн багадаа 1700 доллар хэмнэнэ гэсэн тооцоо бий.  

Зам тээврийн хувьд унадаг дугуй нь автомашиныг бодвол илүү аюулгүй, явган хүний гарц сургууль цэцэрлэгийн орчинд ээлтэй тээврийн хэрэгслэл төдийгүй замын бөглөрөлд  огт  хамааралгүй,  үхлийн осол аваари гарах магадлал багатай, хүний аюулгүй байдалд эерэг нөлөөтэй, эмнэлэг цагдаа зэрэг тусгай зориулалтын машин тэрэгт саад тотгор болдоггүй,  хамгийн дуу чимээ аниргүй мөрөөрөө тээврийн хэрэгслэл юм.

Голландад хамгаалалтын малгайгүй дугуйтай явж болох ч харин унадаг дугуй тань хонхтой цацруулагчтай гэрэлтэй гар тормостой хулгайлагдахаас хамгаалах цоожтой тросстой байх шаардлагатайгаас гадна ихэнх дугуйчид нь монголчууд бид морин дээр богцтой явдаг шиг тэд дугуйн дээр байнга богц тохож ойр зуурын юмаа түүн рүүгээ шургуулдаг заншилтай.  Манайд унадаг дугуйг төр засгаас бодлогоор дэмжээд өгвөөс агаарын бохирдол замын бөглөөс зам тээврийн осол аваари багасгахаас гадна иргэдийн дунд эрүүл саруул амьдралын хэв маяг тогтон улс орон тэр хэмжээгээр хөгжин дэвжихэд чухал ач холбогдолтой.

ОУ-ын зэвсгийн шинжээч, хурандаа Доржпаламын Эрдэнэцогт