НЭМҮТ-ийн Тархвар зүй шуурхай удирдлагын албаны дарга Б.Баярмаатай ярилцлаа.

-Энэ жилийн баяр наадмыг цуцалсан ч ирэх долоо хоногоос наадмын амралт эхлэх гэж байна. Амралтын өдрүүдэд цаг агаар халах төлөвтэй байна. Тиймээс хөдөө орон нутгийг зорих иргэд наршихаас сэргийлэх хэрэгтэй болов уу?

-Цаг уур, орчны шинжилгээний газраас 2021 оны долдугаар сарын цаг агаарын урьдчилсан мэдээг гаргасан байна лээ. Хэдийгээр энэ сард газар тариалангийн бүс нутгуудад олон жилийн дунджаас ахиу хур тунадас орох төлөвтэй байгаа ч говийн бүсийн аймгуудаар хэт халах шинжтэй байсан. Тиймээс агаар салхинд гарахаар төлөвлөж байгаа иргэд маань хэт халалтаас сэргийлэх хэрэгтэй. Ялангуяа, өндөр настнууд, хүүхдүүд, жирэмсэн эхчүүд наршилтад илүү өртөх эрсдэлтэй учраас халуун өдрүүдэд онцын шаардлагагүй бол 11:00-16:00 цагийн хооронд наранд гарахгүй байхыг зөвлөе. Түүнчлэн машин дотроо нарших эрсдэл байдаг учраас агааргүй бүгчим газар удаан байхаас зайлсхийх нь чухал. Мөн хувцсаа тохируулж өмсөөгүй байх нь нарших шалтгаан болж байна. Тиймээс аль болох цайвар өнгийн хувцас өмсөж, толгой дагзандаа жин тавьж, малгай болон шүхрээ авч явах хэрэгтэй. Зуны аагим халуунд хүүхдүүдээ олон цагаар гадаа тоглуулахгүйгээр аль болох сэрүүн орчинд байлгах нь зүйтэй.

-Халуун наранд хэдэн цаг байвал харвах эрсдэлтэй байдаг юм бол, энэ талаар судалгаа бий юу?

-Хэт халалт нь харвалт үүсэх шалтгаан болдог. Өөрөөр хэлбэл, тархины цусан хангамж дутагдсанаас бие махбодын үйл ажиллагаанд өөрчлөлт ордог гэсэн үг. Цус харвах энэхүү эрсдэл нь 45 болон түүнээс дээш насныханд илүү тохиолдох магадлалтай. Халуунд бүх биеийн судас тэлснээр харвалтын эрсдэлийг нэмэгдүүлж байдаг. Өөрөөр хэлбэл, шууд харвалтад хүргэхгүйгээр суурь нөхцөлийг бүрдүүлдэг гэсэн үг. Тэгэхээр нарны шууд тусгалаас хамгаалж, хүзүүн дээрээ нойтон алчуур тавих, нүдний шил, нарны тос хэрэглэх нь тохиромжтой. Энгийн зөвлөмжийг баримталснаар та өөрийгөө болон эргэн тойрны хүмүүсээ нарших эрсдэлээс хамгаалж чадна. Түүнчлэн олон хүн бөөгнөрсөн агаарын солилцоо муутай орчноос зайлсхийх нь зүйтэй. Зөвхөн гадаа гэлтгүй гэртээ ч хэт халалтад өртөх эрсдэл байдаг. Гэрт агаарын солилцол алдагдаж бүгчим нөхцөл бүрддэг учраас сэнс хэрэглэх, хүйтэн бүлээн усанд хөлөө дүрэх гэх мэтчилэн энгийн арга хэмжээг авч болох юм.

-Өндөр настан, хүүхэд, жирэмсэн эхчүүд наршилтад илүү өртөх эрсдэлтэй байдаг тухай та яриандаа дурдсан. Үүнийг тодруулбал?

-Байгалийн халуунд хүний бие махбодь өөрөө өөрийгөө хөргөх механизмтай байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хөлс гадагшилснаар өөрийгөө сэрүүцүүлэх механизм үйлчилдэг гэсэн үг. Гэхдээ хөлс ихээр ялгарснаар биед шингэн дутагдаж, улмаар цус өтгөрдөг. Энэ нь тархины харвах эрсдэлийг бий болгодог байх нь. Гэхдээ хүүхэд, хөгшид, давхар биетэй эхчүүдэд энэ төрлийн бодисын солилцоо бага явагддаг. Тийм учраас хэт халалтад өртөх эрсдэлтэй бүлэг юмаа. Мэдээж наршихаас үүдэн хүн болгонд харилцан адилгүй шинж тэмдэг илэрнэ. Ерөнхийдөө нүүр улайх, халууцах, толгой хүчтэй өвдөх, нүд харанхуйлах, даамжирвал бөөлжиж суулгах шинж тэмдэг нийтлэг ажиглагдана. Хэрэв анхны шинж тэмдгүүдийг мэдсэн бол шууд арга хэмжээ авах хэрэгтэй.

-Анхан шатандаа ямар арга хэмжээ авах нь зүйтэй вэ?

-Хэрвээ толгой эргэх, дотор муухайрах, шилэн хүзүүгээр хөших, гар бадайрах гэх мэтчилэн хэт халалтын улмаас бие хордлогод өртвөл бүр ухаан балартах хүртэлх шинж тэмдэг илэрвэл яаралтай түргэн тусламжид хандаарай. Харин анхны шинж тэмдэг илэрсэн үед, хэт халалтад өртсөн хүнийг хүйтэн сэрүүн газар оруулах ёстой. Тархины цус харвалтад өртөх эрсдэл байгаа учраас тайван хэвтүүлээд толгойг нь өөд өргөх, хувцсыг нь нимгэлэх, хүйтэн чийгтэй алчуураар жин тавихыг зөвлөе. Хэрэв бүр хэт халалтад өртөөд ухаан балартсан бол тухайн хүнийг шүршүүрт оруулж, хүйтэн ус уулгах гэх мэт арга хэмжээ аваад 30 минут ажиглах хэрэгтэй. Энэ заасан хугацаанд дээрх шинж тэмдэг арилахгүй бол яаралтай эмнэлэгт хандах нь чухал. Хэрвээ ухаан балартсан бол шууд түргэн тусламж дуудна. Харин хөнгөн шинж тэмдэгтэй бол анхан шатны арга хэмжээг аваад ажиглах нь.

-Хэдийгээр баяр наадмыг албан ёсоор тэмдэглэхгүй байгаа ч гэсэн орон нутгийг зорих иргэдийн хөдөлгөөн тодорхой хэмжээнд нэмэгдэх байх. Тиймээс хордлогод орохгүйн тулд хорхог боодог зэрэг хоол хүнсний хэрэглээнд хэрхэн анхаарах хэрэгтэй вэ?

-Зуны улиралд идээ ундаа, хоол хүнсэнд маш их анхаарах зүйл байдаг. Хамгийн гол нь хөлс ихээр ялгарч байгаа үед шингэнээ нөхөх хэрэгтэй. Тодруулбал, 12 болон түүнээс дээш аяга ус ууж байх ёстой. Гэхдээ нэг дор хэт ихээр уух нь ходоод гэдсийг цочроодог учраас бага багаар усны хэмжээгээ нэмэгдүүлж хэрэглэхийг зөвлөе. Халуун өдрүүдэд мах, махан бүтээгдэхүүн бага хэрэглэж, хоол хүнсэндээ жимс түлхүү хэрэглэх нь таны эрүүл мэндэд тустай. Татгалзах хоол хүнсний жагсаалтад давс ихтэй бүтээгдэхүүнийг оруулж байгаа. Ялангуяа, давсалсан бүтээгдэхүүн буюу хиам, шарсан төмсний хэрэглээг багасгах хэрэгтэй. Тэгэхээр хувь хүн дор бүрдээ өөрийнхөө амьдралын хэв маягт анхаарах нь чухал байна. Хоёрдугаарт, цагийн хуваарилалт, цаг агаарын мэдээг албан ёсны эх сурвалжаас авч хувцсаа тохируулж өмсөх нь наршихаас сэргийлэх алхам юм.