ХӨСҮТ-ийн тархвар судлаач Э.Тэмүүлэнтэй ярилцлаа.

-Тавдугаар сарын 8наас хатуу хөл хориог үе шаттай бууруулж, томоохон худалдааны төв, захууд үүд хаалгаа нээчихлээ. Хөл хориог сулруулсан өдрөөс хойших халдварын тархалт ямар байна вэ?

-Хөл хорио сулруулснаас хойш 2-3 долоо хоногийн дараа үр дүн нь харагддаг. Бид тавдугаар сарын 8-наас хойш хөл хориогоо сулруулаад гурван долоо хоног болж байна. Хөл хорио тогтоосон 27 хоногийн үр дүнд нийгэмд идэвхтэй тархаж байсан халдварыг бууруулах, мөн халдвартай хүмүүсийг цааш нь халдвар тараахаас сэргийлсэн. Тодорхой хэмжээнд эрчимт эмчилгээний ороо дүүргэчихгүйхэн шиг, ачааллыг нь бууруулж чадсан. Өмнө ч бид хэлж байсан, хоёр ч нууц үеийн хугацаа өнгөрөхөөр хэмжээний хөл хорио тогтоосноор тархалтыг зогсоож чадахгүй юм гэхэд халдварын тархалтыг тодорхой хэмжээнд бууруулаад тэр хооронд вакцинаа хийж эмнэлгийн ачааллаа бууруулах зорилготой гэж. Түүнийгээ биелүүлсэн гэж харж байна.

Харин эргээд халдварын тохиолдол ихэсдэг зүй тогтол байдаг. Хэдий хөл хорио тогтоосон ч нийгэмд халдварын гинжин хэлхээ хэвээрээ байгаа. Халдварын гинжин хэлхээг тасалж чадаагүй учраас тэр нь буцаад ихсэх хандлага ажиглагдаж байна. Дараагийн давлагаа хэр их хүнийг хамрах вэ гэдэг нь олон хүчин зүйлээс хамаарна. Нэгдүгээрт, иргэдийн халдвар хамгааллын дэглэмээ баримталж байгаа эсэх. Хоёрдугаарт, Засгийн газраас хөл хорионы дэглэмээ шат дараатай аажмаар бууруулж байж бид дараачийн давлагааг амжилттай давж чадна. Нөгөөтэйгүүр вакцинжуулалтаас шууд хамааралтай.

-Дандаа ойрын хавьтал болсон хүмүүсийг шинжилгээнд хамруулж байгаа гэсэн. Массын дундахь шинжилгээ авахгүй байсан, хэвээрээ юү?

-Ер нь бол хэвээрээ. Уг нь бидний барих ёстой зарчим бол массын дунд өргөн хүрээгээр шинжилгээ өгөхийг нь хангах ёстой л доо. Хэтэрхий хоёр туйл руугаа хэлбэлзээд байх шиг байна. Эхэндээ маш их хөрөнгө, хүч, оношлуур гаргаад олон хүнээс шинжилгээ авчихсан. Одоо болохоор аль аль талдаа хомдсол үүсээд, шинжилгээний хүртээмж бага болчихоод байна. Үнэхээр сэжигтэй зүйл илэрч байгаа хүмүүсийг чөлөөтэй шинжилгээ өгөх шаардлагаар хангах хэрэгтэй. Хурдан хугацаанд шинжилгээгээ өгөөд, өөрсдийгөө тусгаарлаад байвал нийгэмд их халдвар тархахгүй байх нөхцөл бүрдэнэ.

-Өнгөрсөн 24 цагт дөрвөн хүн нас барлаа гэж байна. Урьд нь та хэлж байсан, нас баралтын тоо нэг долоо хоногоор хожигдож явдаг гэж. Тэгэхээр нас баралтын тоо буурах төлөв байна уу?

-Тийм. Олон улсын жишгүүдийг харахад 2-3 долоо хоногийн дараа нас баралтын тоо тодорхой бодитой буурдаг. Монгол Улсын хувьд тухайн иргэнээс шинж тэмдэг илрээд, бүрэн оношлогдоод, эмчилгээ аваад өвчин хүндрэх хүртэл 7-10 хоногийн хугацаа зарцуулагдаад байгаа юм. Тийм учраас нас баралтын тоо хоцрогддог гэж ярьж байсан. Одоо нас баралтын тоо буурч байна.

-Вакцинжуулалт нэлээд хурдтай байна. Энэ эрчээрээ яваад байвал Монгол Улсын иргэд ойролцоогоор хэдийд маскаа тайлах боломжтой бол?

-Одоогийн байдлаар Монгол Улсын насанд хүрэгчдийн 55 гаруй хувь нь нэгдүгээр тунгаа хийлгэсэн байна. 23 хувь нь бүрэн тунгаа авсан байна. Тэгэхээр бүрэн тундаа хамрагдаагүй үлдсэн 77 хувь нь халдвар авах эрсдэлтэй хэвээрээ л байна. Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр “Улаанбаатар хотын хүн амын 90 гаруй хувь нь вакцины нэгдүгээр тунгаа хийлгэсэн байна” гэж ярьж байгаа. Энэ 90 хувьд зөвхөн насанд хүрсэн хүмүүс л хамаарч байгаа. Мөн 37 хувь нь бүрэн тунгаа хийлгэсэн. Гэтэл үлдсэн вакцинжуулагдаагүй хүүхдүүд мөн л халдвар авах, цааш нь тараах эрсдэлтэй хэвээр байгаа. Тэрийг ард иргэдэд сайн ойлгуулах хэрэгтэй. Тийм учраас бид тайвшрах болоогүй, маскаа авах болоогүй байна.

-Коронавирусийн халдвараар нас барсан иргэдийн дунд таван хүн вакцины бүрэн тунгаа хийлгэсэн байсан. Яагаад нас барав?

-Вакцины жинхэнэ үр нөлөө, туршилтын үр нөлөө гэж хоёр янз байдаг. Туршилтын үр нөлөө гэдгийг вакцин үйлдвэрлэгч газрууд зохион байгуулдаг бөгөөд үр нөлөө нь янз бүрийн хувиар гарч байна. Гэхдээ энэ хувиудыг шууд харьцуулахад их учир дутагдалтай. Яагаад гэхээр вакцины туршилтууд цар тахлын ондоо үеүдэд явагдсан, мөн хүн амын хувьд ч ондоо. Тэгэхээр ямар ч вакцин хийлгэсэн халдвараас 100 хувь сэргийлж чадахгүй, өвчилсөн хүмүүс, өвчлөл нь хүндрээд нас барах тохиолдлууд ч гарна. Ямар вакцин хийлгэснээсээ үл хамаараад дэлхийн улс орнуудад ч тийм тохиолдол гарсан. Хамгийн гол нь нийгмийн эрүүл мэндээ бодож нийт хүн амын нас баралт хүндрэлийн тоог бууруулж байгаа хэрэг.

-Түүнээс гадна “Вакциндаа хамрагдсан иргэдийн групп” дээр “Синофарм” үйлдвэрийн вакциныг хийлгүүлснээс хойш сарын тэмдэг нь ирэхээ больсон, та нарынх тэгж байна уу” гэх мэт асуулга явж байх юм. Энэ ямар учиртай юм бол, та бүхэн энэ талаар судалж үзсэн үү?

-Тухайн группт нь байдаггүй болохоор олж хараагүй байна. Ямар нэгэн вакцины дараа гаж нөлөө, сөрөг хариу урвал өрнөж болно.

Тэрийг нь гаж нөлөө байна уу, дархлаажуулалтын дараах хүндрэл байна уу гэдгийг ХӨСҮТ-ийн Дархлаажуулалтын алба тэмдэглэж судалж байгаа. Цахимаар явж байгаа тэр тохиолдлууд нь хэр үнэн бодитой юм, ямар нэгэн байгууллага, хувь хүний явуулга байна уу, шинжлэх ухааны нотолгоо байна уу гэх зэргийг шалгах хэрэгтэй. Хэрэв тийм хүмүүс байгаа бол ХӨСҮТ-ийн Дархлаажуулалтын албанд хандаарай гэж хэлэх байна. Энэ талаар судалж байж хариу дүгнэлт гаргах боломжтой.

-Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгаа эхэлчихлээ. Үүнтэй холбоотой иргэд гадаа талбайд олноороо цугларч харагдах юм. Хэдий маскаа зүүсэн ч ингэж нэг дор олноороо цугларах нь эрсдэлийг дагуулж байна уу?

-Яг тийм. Хамгийн тодорхой болчихсон зүйл бол коронавирус ямар нэгэн зүйлийн гадаргуугаар халдахаас илүү агаараар халдах юм байна гэдгийг шинжлэх ухаан нотлоод байна. Хэдийгээр гадаа агаарт маскаа зүүгээд цуглаж байгаа нь дотор гэрт цугласнаас эрсдэл багатай ч ингэж олноороо зайгаа барихгүй байгаа үед халдвар авах эрсдэл ихэснэ. Нэг үгээр хэлбэл, маск зүүсэн хэдий ч олон хүнийг нэг дор цуглуулах нь коронавирус авах эрсдэлийг нэмэгдүүлж байна л гэсэн үг. Хэрэв үнэхээр уулзалт цуглаан хийх шаардлагатай бол дотор биш гадаа, нэг дор олон хүн цуглуулахгүйгээр зайг нь бариулаад халдвар хамгааллын дэглэм бариулах шаардлагатай байна л даа.