Эдийн засгийн хувьд хамтрах хүсэлтэй байгаа энэ гурван орон улс төрийн хувьд хоорондоо төдийлөн таарамжтай бус байгаа билээ. Япон болон Хятадын эрх баригчид зүүн Хятадын тэнгис дэх арлын эзэмшилтэй холбоотой маргаан дээр хатуу байр суурьтай байгаа. Тэдний хэн нь ч бууж өгөхийг хүсэхгүй байна. Үүний зэрэгцээ Солонгосын хойгийн хурцадмал байдлаас болж Өмнөд Солонгос эрсдэлтэй бүс нутагт тооцогдож байгаа юм.

Өмнөд Солонгос, Япон хоёрын хувьд ч мөн өнө эртнээс үүдэлтэй газар нутгийн маргаан байгаа. Ийм нөхцөл дунд яаж чөлөөт худалдааны бүс байгуулах вэ. Өнгөрсөн сард Хятад, Япон, Өмнөд Солонгосын худалдааны асуудал хариуцсан хамгийн том албан тушаалтнууд нь холбогдож хурал хийсэн аж.

Тэр үеэр чөлөөт худалдааны бүс байгуулах анхан шатны хэлэлцээрээ хийжээ. Энэ нь тодорхой хэмжээнд үр дүнд хүрснийг илтгэж Өмнөд Солонгосын Худалдааны дэд сайд Чой Кёонг Лим “Бид нэг алхам урагшиллаа” хэмээн мэдэгджээ. Гэхдээ одоо болтол эцсийн тохироонд хүрээгүй байгаа юм. Чухам үүнээс л болж Өмнөд Солонгосын Гадаад хэргийн сайд Юн Бюунг Сэ Японы талтай хийхээр төлөвлөсөн уулзалтаа цуцалсан байж магадгүй юм. Тэрбээр уг нь Японы Гадаад хэргийн сайдтай уулзахаар төлөвлөж байсан гэдэг.

Японы үйлдвэрлэгчдэд Хятадын зах зээл рүү орох сонирхол асар их байгаа. Гэтэл өнгөрсөн онд хоёр орны хооронд гарсан арлын маргаанаас болж Хятад дахь “Тoyota” тэргүүтэй компаниудын борлуулалт огцом буурсан юм.

Мөн тус улсын иргэд Японы үйлдвэрүүд рүү халдсан удаа бий. Харин Хятадын Засгийн газар үүнийг анзаараагүй “царайлсан” нь япончуудын дургүйг хүргэж байв. Японы хуучин Ерөнхий сайд Шинзо Абэ энэ маргааныг эцэслэж, газар нутгаа авч үлдэнэ хэмээн амлаж байсан. Үүний ачаар түүний нам  парламентын сонгуульд удаа дараа ялалт байгуулсан гэдэг. Гэтэл өнөөдөр шинэ Ерөнхий сайд Ёшихидэ Суга хятадуудад найр тавих шаардлагатай болчихоод байна.

Хятадын хувьд АСЕАН-ы орнууд, Сингапур болон Шинэ Зеландтай чөлөөт худалдааны бүс байгуулсан. Хамгийн сүүлд өнгөрсөн жилд Европын холбооны гишүүн орон болох Исландтай чөлөөт худалдааны гэрээг үзэглэсэн юм. Харин дээрх гурван талт хэлэлцээр төдийлөн ахицтай явахгүй байгаа учраас Хятадын Засгийн газар Өмнөд Солонгостой тохиролцоонд хүрэх оролдлогыг мэр сэр хийж байгаа.

Өнгөрсөн жил Өмнөд Солонгосын тал гурван орны эрх баригчдын уулзалтыг Сөүлд хийхийг уриалсан байдаг. Гэхдээ чөлөөт худалдааны бүс байгуулах хэлэлцээрийн хоёрдугаар шат ирэх зун Хятадад, гурав дахь шат нь ирэх оны эцэст Японд болох бололтой.

Тэд улс төрийн шалтгааны улмаас тохиролцож чадахгүй байгаа. Түүнээс гадна эдийн засгийн зарим хүчин зүйл нөлөөлж байна гэх шинжээчдийн дүнэлт бий. Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний гаалийн татварын бодлого дээр л гэхэд нэлээд асуудалтай байгаа гэнэ.

Үүнээс болж өмнө нь Япон болон Өмнөд Солонгосын хоорондох чөлөөт худалдааны гэрээ хүчингүй болж байв. Учир нь эдгээр хоёр орны хувьд хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнүүдэд онцгой анхаарал хандуулдаг. Тиймээс аль, аль нь энэ салбар дахь худалдаагаа өргөтгөж, олох ашгаа нэмэх сонирхолтой байгаа юм. Гэтэл өнгөрсөн сард болсон уулзалтын үеэр төдийлөн тохиролцож чадаагүй бололтой.

Ард түмнийхээ хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарч байгаа ийм нөхцөлд Өмнөд Солонгосын Засгийн газар буулт хийх эсэх нь эргэлзээтэй.

Нөгөө талаасаа бол талуудын аль, алинд нь чөлөөт бүс байгуулах сонирхол бий. 2009 оны сүүлчээр Хятадын Засгийн газар энэ асуудлыг анх санал болгож байв. Түүнээс хойш бараг 10-аад жилийн хугацаанд маш олон удаа хэлэлцээр хийсэн байна. Тэдний сонирхол юун дээр нэгддэг вэ гэдэг нь сонирхолтой асуулт.

Дэлхий нийтийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 20, нийт худалдааны 17.5, хүн амын 22 хувь нь эдгээр гурван улсад ногдож байна. Эдийн засаг талаасаа ийм.

Геополитикийн бодлого талаасаа бол тэд газар нутгийн маргаанаа чөлөөт худалдааны хэлэлцээрээр дамжуулан шийдэж болох юм. Тэдний хамтын ажиллагааг дэмжих гүрэн нь АНУ гэж шинжээчид дүгнэдэг. Эдийн засгийн хувьд нэг нь нөгөөгөөсөө хэт хамааралтай болсон өнөө үед зүүн, хойд Азийн бүс нутгийн тогтвортой байдал америкчуудад ч хэрэгтэй юм. Тиймээс тэд гурван орны чөлөөт худалдааны бүс байгуулах хэлэлцээрийг дэмжсээр иржээ.

Эх сурвалж: geopolitcs-news