Саяхан Ойрхи Дорнод хийгээд барууны орнуудад идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг Аль Каида бүлэглэл Шинжаан Уйгарын өөртөө засах бүс нутагт амьдардаг мусульман шашинт иргэдийг өмөөрч Хятад улстай дайн зарлаж байгаагаа мэдэгджээ. Тус бүлэглэлийн салбар байгууллага болох Аль-шабаб бүлэглэл “Resurgence” нэртэй суртал ухуулгын сэтгүүлийг англи хэл дээр эрхлэн гаргадаг аж.

Энэхүү сэтгүүлийн хамгийн сүүлийн дугаарт “Зүүн Туркестаны тухай 10 баримт” нэртэй нийтлэл хэвлэгдсэн нь дэлхий нийтэд багагүй шуугиан дэгдээгээд байгаа юм. Учир нь тус нийтлэлд Хятад улс дахь Шинжаан Уйгарын өөртөө засах бүс нутгийн мусульман шашинт иргэдийн тухай өгүүлжээ. Олон зууны турш бие даасан байдалтай оршин тогтносоор ирсэн Шинжааныг Хятад улс колоничилсноор мусульман шашинт иргэдийн түүхэн соёл, шашин шүтлэг алдагдаж байна гэж үзжээ.

Түүнчлэн Хятадын Коммунист нам 1949 оноос хойш нийт 4.5 сая мусульман шашинт иргэдийг хороосон төдийгүй Шинжааны газар нутагт 35 удаа цөмийн зэвсгийн туршилт хийсэн хэмээн буруутгажээ. Тэгвэл Шинжаан Уйгар дахь мусульман иргэд хийгээд Саудын Араб, Ойрхи дорнодын хооронд ямар түүхэн холбоос оршиж байна вэ?

Хятадын Салафизм ба цэцэглэж буй “тэсрэх бөмбөг”

Эртний мусульман шашинтнууд өвөг дээдсээ Салафи хэмээн нэрлэдэг байсан нь хожим Салафизм хэмээх Исламын шашны нэг урсгал үүсэх эхлэл болсон юм. Исламын шашныг үндэслэгчдийн нэг Салаф ас-Салих “ Исламын шашныг үндэслэгч Мухаммедийн үе болон түүнээс хойш амьдарч байсан гурван үе бол шашны дэг жаяг, уламжлалыг хамгийн сайн дагаж мөрддөг Салафичууд юм. Иймээс дараа дараагийн үеийнхэн бидний энэхүү дэг журмыг дагаж мөрдөх нь хамгийн зохимжтой” хэмээн сургамжилж байсан тухай түүх, шастируудад бичжээ.

Эдүгээ мусульман шашинтнууд дотор салафийн урсгалыг баримталдаг хүмүүс цөөнгүй байдаг аж. Тухайлбал, Катар дахь мусульман шашинт иргэдийн 46.8 хувь, Арабын Нэгдсэн Эмират улсын  44.8 хувь, Бахрейны 5.7 хувь, Кувейтийн 2.1 хувь нь тус тус салафийн урсгалыг баримталдаг байна. Ийнхүү салафизм нь дэлхийн хамгийн хурдацтай өсөж буй исламын шашны урсгал гэдгийг шашин судлаач эрдэмтэд хэлж байгаа юм.

Ийнхүү Салафизмыг баримталдаг шүтлэгтнүүдийн дотор хамгийн ихээр онцлог байдлаа хадгалан үлдсэн нэг хэсэг бол Хятадын хотон үндэстэн /бусад хотон үндэстнээс ялгаатай болно/ билээ. Эдгээр хотон үндэстэн Хятадын олон хот, мужуудад жигд тархан суурьшсан төдийгүй сүүлийн жилүүдэд хурдацтай өсөж буй үндэсний цөөнх юм. 1990 он гарснаар Хятадын эрх баригчид эдгээр иргэдийг Саудын Арабын мусульман шашинтнуудтай нягт холбоотой хэмээн хардаж эхэлсэн бөгөөд 2001 онд Аль Каида бүлэглэл АНУ-ын ихэр цамхагийг сүйрүүлж олон мянган хүний аминд хүрсэний дараа уг хардлага улам ч тод томруунаар илрэх болсон байна.

Ялангуяа Шинжаан-Уйгурт аж төрдөг мусульман шашинт иргэд болон Хан үндэстнүүдийн хоорондын мөргөлдөөн сүүлийн жилүүдэд эрчимжиж байгаагаас үүдэн Хятадын Засгийн газар салан тусгаарлагчдын эсрэг авах арга хэмжээгээ чангаруулах болжээ. Түүнчлэн тус улсын мусульман шашинт иргэд Ирак, Сирийн нутаг дэвсгэр үйл ажиллагаа явуулж буй Исламын улсын зэвсэгт босогчидтой нэгдэх оролдлого цөөнгүй гарч эхэлсэн нь Хятад улсын аюулгүй байдалд ноцтой асуудал үүсгээд зогсохгүй ирээдүйн улс төр болон шашны хүчирхийллийн үндэс суурь тавигдах боллоо гэж олон улсын ажиглагчид үзэж байна.

Эх сурвалж: BBC