Үүнээс гадна шинэ жилийн баярын арга хэмжээтэй холбоотойгоор согтууруулах ундаа, тамхи, хүнсний бараа, ундаа хэрэглээний үнийн өсөлтөд нөлөөлсөн. Уг нь эм, тариа, эмнэлгийн үйлчилгээний үнэ иргэдийн хэрэглээний сагсанд 3.6 хувийг буюу маш бага жин дардаг.

Гэхдээ улирлын шинжтэй инфляцад мах, хүнсний ногоо, нүүрсний үнээс гадна эм, эмнэлгийн үйлчилгээний үнэ хүйтний эрч чангарч, томуугийн вирус дархлаа дарангуйлдаг үетэй зэрэгцэн өрхийн санхүүгийн дархлааг ч бууруулж байна. Харин өнгөрсөн сард өргөн хэрэглээний шатахууны үнийг литр тутамд нь 150 төгрөгөөр бууруулсан нь тээврийн бүлгийн үнэ өнгөрсөн оны 11 дүгээр сараас 0.6 нэгжээр буурахад нөлөөлжээ. Гэхдээ өнгөрсөн оны турш шатахууны үнэ хэд хэдэн удаа нэмэгдсэнээр нь тээврийн бүлгийн үнэ 2018 оны эхнээс 9.7 хувиар өссөн байгаа юм.

МАЛ АЖ АХУЙН САЛБАРЫН ӨСӨЛТ ИЛТ СААРЧЭЭ

Эдийн засгийн 12 дугаар сарын үзүүлэлтүүдийг харахад 2018 онд эдийн засгийн өсөлт мөн оны гуравдугаар улирлын түвшинд хадгалагдах болов уу хэмээн албаныхан таамаглаж байна. ҮСХ-ны мэргэжилтнүүдийн онцолж буйгаар эдийн засгийн голлох салбар болох уул уурхайн нөхцөл байдал тогтвортой байгаа ч хөдөө аж ахуйн салбарын өсөлт хүлээлтэд хүрээгүй аж. Өнгөрсөн жил нийт малын тоо толгой 240.3 мянга буюу 0.4 хувиар нэмэгдсэн нь өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад бараг 10 дахин бага өсөлт болж байна. 2018 оны эхний дөрвөн сард өвөлжилт, хаваржилт хүндэрсэн, бэлчээрийн доройтол, халдварт өвчний дэгдэлт өндөр байсан зэрэг шалтгаанаар малын зүй бус хорогдол 2.6 сая буюу дөрвөн хувьтай байсан байна. Үүнээс гадна төллөх насны мал олноороо хээл хаясан нь цөөхөн төл авахад нөлөөлжээ.

• Өнгөрсөн оны 12 дугаар сарын байдлаар эм, эмнэлгийн үйлчилгээний төлбөр иргэдийн хэтэвчид мах, нүүрсний үнийн өсөлтөөс дутуугүй дарамт болжээ. 

• Малын тоо толгойн өсөлт дундаж өсөлтөөс 10 дахин бага, зүй бус хорогдол ихсэв. 

• Төсвийн урсгал зардал 304.8 тэрбум төгрөгөөр өссөн нь зарлага тэлэхэд хүргэжээ.

Хээл авсан нийт малын 90 орчим хувь нь төллөдөг байсан ч өнгөрсөн онд 60-70 хувь нь төллөсөн гэдгийг албаныхан хэллээ. Харин газар тариалангийн салбарт хэдийгээр тариалалтын талбайн хэмжээ багассан ч нэгж талбайгаас авах ургацын хэмжээ харьцангуй өндөр байсан байна.

ГАДААД ХУДАЛДААНЫ АШИГ 39 ХУВИАР БУУРАВ

12 дугаар сард гадаад худалдааны тэнцэл 27.2 сая ам.долларын ашигтай гарч, өмнөх оны мөн үеэс 53.9 сая ам.доллар буюу 66.2 хувиар өссөн. Харин жилийн дүнгээр нь авч үзвэл 1.1 тэрбум ам.долларын ашигтай гарсан нь 2017 оныхоос 726.5 сая ам.доллар буюу 39 хувиар буурсан үзүүлэлт. Үүнд импорт 35.5 хувиар, экспорт 13.1 хувиар тус тус өсчээ. Экспортод гарч байгаа эрдэс бүтээгдэхүүн 1.1 тэрбум, нэхмэл бүтээгдэхүүн 74.3 сая ам.доллараар голлон өссөн бол импортын өсөлтөд дизелийн түлш, машин тоног төхөөрөмж, тэдгээрийн сэлбэг хэрэгслийн худалдан авалт жин дарсан байна. Өнгөрсөн онд экспортод гарсан нүүрсний дундаж үнэ тонн нь 60 ам.доллар байсан бол зэсийн баяжмал биет хэмжээгээр 0.5 сая тонноор буурсан ч үнэ нь тонн тутамдаа 40 орчим хувиар нэмэгдсэн. Энэ нь экспортын орлого өсөхөд гол нөлөө үзүүлжээ.

Харин 2018 оны төсөв урьдчилсан гүйцэтгэлээр 11.9 тэрбум төгрөгийн ашигтай гарсан ч нэгдсэн төсвийн зарлага, эргэж төлөгдөх цэвэр зээлийн хэмжээ өмнөх оныхоос 205.6 тэрбум  төгрөг буюу 2.3 хувиар өссөн байна. Хэдийгээр хүүгийн болон хөрөнгийн зардал, татаас, эргэж төлөгдөх төлбөрийг хассан цэвэр зээл тус бүр буурсан ч урсгал зардал 304.8 тэрбум төгрөгөөр өссөн нь төсвийн зарлага тэлэхэд хүргэжээ.

Тодруулга

Инфляцын 30 хувь импортоос хамаарч байна

Улирлын шинжтэй инфляцын өсөлтөд юу нөлөөлсөн талаар ҮСХ-ны Эдийн засгийн статистикийн хэлтсийн статистикч Д.Баасангаас тодрууллаа

-Шатахууны үнийг бууруулсан ч өргөн хэрэглээний барааны үнэ эргээд буурдаггүй. Энэ нь албан ёсны тоон мэдээлэлд хэрхэн тусаж байна вэ?

-Инфляцын 8.1 хувийн өсөлтийн 30 орчим хувь импортын бараа бүтээгдэхүүнээс хамаарч байна. Үүнд валютын ханш болон шатахууны үнийн өсөлт нөлөөлсөн гэсэн үг. Шатахууны үнэ гэхэд 2011 оноос хойш 21 удаа нэмэгдэж, 15 удаа буурсан. Өөрөөр хэлбэл, зургаан удаагийн өсөлт хадгалагдаж байгаагаас үнэ нь өссөн хэмжээгээрээ эргэж буурдаггүй гэсэн дүгнэлт хийж болно. Үүнээс гадна, манай улсын төлбөрийн чадвар муудаж байгаа нь төгрөгийн ханшийг сулруулж байна.

-Махны үнэд жилийн турш ямар өөрчлөлт ажиглагдав?

-Өнгөрсөн жил нэгдүгээр сараас хойш махны төрөл тус бүр кг тутамдаа 200-700 төгрөгрөөр нэмэгдэж, 7-8 дугаар сард эргээд буурсан байна. Харин өмнөх жилүүдийн хувьд 1-3 дугаар сард махны үнэ нэмэгддэг, 5-6 дугаар сард буурдаг зүй тогтол байсан бол 2018 онд үнэ буурах үе нэг сараар хойшилсон. Энэ нь малын тарга тэвээрэг сайтай байсан. Орон нутагт малын нядалгааны цэгтэй болж, худалдаачид махаа зөвхөн Улаанбаатарт бус зам дагуух худалдааны төвүүдэд өгдөг болсон гээд тээвэр ложистикийн өөрчлөлттэй холбоотой. Малчны хотноос шууд авсан малын махыг яг нийслэлд авчирч байгаа эсэх нь эргэлзээтэй байна. Яагаад гэвэл хомсдол бий болж байна шүү дээ. Махны үнэ өнгөрсөн оны 10-11 дүгээр сард буюу хүмүүсийн идшээ бэлтгэдэг үеэр эргээд өссөн. Үүнээс гадна иргэдийн хэрэглээний сагсанд өөрчлөлт орж байна. Тухайлбал, далайн байцайны болон лаазалж, нөөшилсөн бүтээгдэхүүний үнэ өсөж байгаа. Мөн гурил, гурилан бүтээгдэхүүний нэр төрөл нэмэгдэж, иргэдийн хүнсний уламжлалт хэрэглээ өөрчлөгдөж байгаатай холбоотойгоор хэрэглээний үнийн сагсан дахь хүнсний бараа бүтээгдэхүүний үнэд өөрчлөлт орж байна.